Chcemy, aby uściślić zapisy w ustawie o świadczeniach rodzinnych. Chodzi o „datę wydania” orzeczenia o niepełnosprawności, które zostało uzyskane dopiero w wyniku odwołania do sądu. Stowarzyszenie SPES wystąpiło z inicjatywą zmian w przepisach do Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych.

Która data jest datą ustalenia niepełnosprawności?

Często zdarza się, że orzeczenie o niepełnosprawności (dla dzieci) lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności (dla osób od 16 roku życia) udaje się uzyskać dopiero w wyniku odwołania do sądu. Najczęściej trwa to kilka do kilkunastu miesięcy od złożenia wniosku o orzeczenie.

I tu może pojawić się problem z przyznaniem świadczenia związanego z niepełnosprawnością od miesiąca, w którym złożono wniosek o ustalenie niepełnosprawności.

WPŁACAM DARDrogi Czytelniku! Prosimy Cię o wpłatę kilkuzłotowej darowizny oraz przekazanie 1,5% podatku na sfinansowanie rzecznictwa praw i poradnictwa obywatelskiego dla najuboższych. Dziękujemy!

Art. 24 ust. 2a ustawy o świadczeniach rodzinnych stanowi:  Jeżeli w okresie trzech miesięcy, licząc od dnia wydania orzeczenia o  niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, zostanie złożony wniosek o ustalenie prawa do świadczenia uzależnionego od niepełnosprawności, prawo to ustala się począwszy od miesiąca, w którym złożono wniosek o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności.

W praktyce Ośrodka Poradnictwa SPES wielokrotnie spotkaliśmy się z sytuacją, że organy przyznające świadczenia rodzinne dosłownie interpretują art. 24 ust. 2a i twierdzą, że dzień „wydania orzeczenia” to dzień ogłoszenia wyroku lub wydania go na posiedzeniu niejawnym. W  zależności od tego, kiedy nastąpi prawomocność wyroku, przy tej interpretacji strona może – nie ze swej winy – nie dochować terminu, o którym mowa w tym przepisie.

Skutki w praktyce

Przykład: mama Tomka złożyła wniosek o ustalenie niepełnosprawności w sierpniu 2021 r. Wyrok, w którym ustalono, że Tomek jest dzieckiem niepełnosprawnym i  wymaga konieczności stałej opieki, sąd wydał na posiedzeniu niejawnym w październiku 2022 r. Wyrok uprawomocnił się dopiero w marcu 2023 r. – czyli prawie po pięciu miesiącach od jego wydania. Mama Tomka niezwłocznie wystąpiła o doręczenie wyroku ze stwierdzeniem prawomocności i po jego uzyskaniu, w kwietniu 2023 r.  złożyła w urzędzie gminy wniosek o ustalenie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego (215,84 zł miesięcznie ).

Sprowadzając sprawę do konkretu, po uporaniu się z formalnościami, mama Tomka powinna otrzymać zasiłek pielęgnacyjny od sierpnia 2021 r. - co wstecznie za okres do marca 2023 r. daje do wypłaty kwotę 4.316,80 zł  i na bieżąco od kwietnia po 215,84 zł miesięcznie.

Organ gminy przyznał zasiłek od kwietnia 2023 r., a  nie od sierpnia 2021 r., czyli od miesiąca w którym mama złożyła wniosek o ustalenie niepełnosprawności. Dlaczego? Mama złożyła wniosek po upływie terminu trzech miesięcy od dnia wydania wyroku w październiku 2022 r., w którym zostało zmienione orzeczenie o  niepełnosprawności. „Wydanie orzeczenia” organ rozumiał dosłownie, ale nie uwzględnił że wyrok przez pół roku od jego wydania nie był jeszcze wiążący dla jakiegokolwiek organu administracji publicznej.

Nasza propozycja zmiany w przepisach

Sądy administracyjne w tego typu przypadkach są raczej zgodne, że bieg terminu trzech miesięcy, nie może rozpoczynać się wcześniej, niż dzień prawomocności wyroku. Skoro przepis powoduje tak istotne rozbieżności interpretacyjne, szczególnie po stronie organów przyznających świadczenia, wskazane jest doprecyzowanie w ustawie o świadczeniach rodzinnych, od jakiej daty liczony jest termin trzech miesięcy w sytuacji, gdy orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności zostanie wydane przez sąd w wyniku odwołania. 

Ponadto, wskazane by było, aby sąd informował stronę, że ma trzy miesiące – liczone od daty prawomocności wyroku - na złożenie wniosku o przyznanie świadczenia związanego z  niepełnosprawnością, jeśli świadczenie to miałoby zostać przyznane od miesiąca, w którym złożono wniosek o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności. 

WPŁACAM DARDrogi Czytelniku! Prosimy Cię o wpłatę kilkuzłotowej darowizny oraz przekazanie 1,5% podatku na sfinansowanie rzecznictwa praw i poradnictwa obywatelskiego dla najuboższych. Dziękujemy!

Zespół rzecznictwa praw SPES opracował propozycję zmiany ustawy o świadczeniach rodzinnych i Kodeksu postępowania cywilnego. W pierwszej kolejności, wystąpiliśmy do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej -  Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych. Oczekujemy na odpowiedź. Wydaje się, że doprecyzowanie w tym zakresie  przepisów nie powinno budzić kontrowersji. Jeśli byłoby inaczej – podobnie jak w przypadku innych inicjatyw Stowarzyszenia SPES co do zmian w przepisach – wystąpimy o wsparcie naszej inicjatywy do Rzecznika Praw Obywatelskich, posłów i senatorów.  

Rzecznictwo praw SPES finansowane jest przez Narodowy Instytut Wolności - Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021 – 2030.