Dzięki pomocy prawnej SPES Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach uchylił zaskarżoną decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach i poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta Katowice, w których młodej mamie niesłusznie odmówiono przyznania jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka.

Miała 17 lat, gdy okazało się, że jest w ciąży. Na spotkaniu w  Ośrodku Poradnictwa SPES  dowiedziała się jakie świadczenia będą jej przysługiwały po przyjściu na świat dziecka. Jednym z nich jest jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka - tak zwane „becikowe”. W Ośrodku Pomocy Społecznej została poinformowana, że nie ma szans na otrzymanie tej formy pomocy. My jednak poradziliśmy, aby złożyła wniosek o „becikowe”, a po otrzymaniu decyzji odmownej złożyła odwołanie.

Powodem wydania decyzji odmownej było niespełnienie ustawowego warunku pozostawania przyszłej mamy pod opieką medyczną od co najmniej 10 tygodnia ciąży.

Sporządziliśmy odwołanie, w którym wyjaśniliśmy, że dziewczyna nie była objęta opieką lekarską od początku ciąży, tylko dlatego, że nie występowały u niej jakiekolwiek objawy świadczące o odmiennym stanie. O swojej ciąży dowiedziała się dopiero w 7 miesiącu podczas wizyty u lekarza ginekologa, po wykonaniu badania USG. Od tego czasu dbała o prawidłowy przebieg ciąży, przyjmowała leki i witaminy, systematycznie zgłaszała się na kolejne badania kontrolne i miała wykonane badania prenatalne. Przy wsparciu rodziców podjęła trud samotnego wychowania dziecka, bo ojciec nie przyznał się do ojcostwa i w tej sprawie toczyło się postępowanie sądowe. Pomimo trudnej sytuacji życiowej uczyła się bez żadnych opóźnień. Nie było po jej stronie żadnych zaniedbań czy braku odpowiedzialności i dbałości o przebieg ciąży. Swoje stanowisko poparliśmy literaturą fachową na temat fizjologii dziewcząt i orzecznictwem, czyli wyrokami sądów administracyjnych w podobnych sprawach. 

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Katowicach utrzymało w mocy decyzję odmowną wskazując, że treść zaświadczenia lekarskiego  bezwzględnie wyklucza możliwość przyznania świadczenia, które jest warunkowane pozostawaniem pod opieką lekarską od 10 tygodnia ciąży. Kolegium stwierdziło, że znana jest mu  linia orzecznicza sądów administracyjnych, wedle której przy stosowaniu przepisów zachodzi konieczność dokonania ustaleń zarówno w zakresie dbałości kobiety o zdrowie w czasie ciąży (pozostawania w tym okresie pod opieką lekarską), jak również dołożenia przez kobietę należytej staranności w dochowaniu terminu poddania się tej opiece. Nie można wykluczyć, że z przyczyn niezależnych od woli i wiedzy kobiety nie będzie ona w stanie dochować określonego w art. 15b ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych terminu poddania się opiece medycznej. Do takich przyczyn zaliczyć należy długi okres oczekiwania na wizytę lekarską pomiędzy datą rejestracji a wyznaczoną datą wizyty albo brak możliwości rozeznania przez kobietę ciąży w ciągu pierwszych 10 tygodni z uwagi na uwarunkowania osobnicze, fizjologiczne, czy zdrowotne. Jednak zdaniem Kolegium w tej sprawie żadna ze wspomnianych  przyczyn nie zaistniała. Z zaświadczenia lekarskiego dołączonego do odwołania, nie wynika aby ze względu na uwarunkowania fizjologiczne, czy zdrowotne skarżąca nie była w stanie rozeznać ciąży w ciągu pierwszych 10 tygodni.

Sporządziliśmy skargę do sądu administracyjnego na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego. Wykazaliśmy, że młoda mama z przyczyn od siebie niezależnych i niezawinionych, nie rozpoznała u siebie wcześniej symptomów ciąży, zaś od daty rozpoznania ciąży dbała o jej prawidłowy przebieg i pozostawała pod opieką lekarską. Kolegium nie wskazało, które okoliczności wskazane w wyjaśnieniach skarżącej świadczą o tym, że późne rozpoznanie ciąży było przez nią zawinione, czy też, że podane przez nią okoliczności są niewiarygodne. Nie jest zrozumiałym, z jakiej przyczyny nie dostrzega faktu, iż skarżąca zaszła w ciążę sama jeszcze będąc dzieckiem, w wieku 17 lat, zatem w sposób oczywisty nie może być traktowana jako doświadczona życiowo kobieta, w pełni świadoma swojej fizjologii.

Sąd orzekł, że skarga jest zasadna. Zwrócił uwagę, że dokonując interpretacji przepisów o warunkach przyznania jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia dziecka nie można pomijać rzeczywistej intencji ustawodawcy, którego wolą było zmotywowanie kobiet ciężarnych do dbałości o zdrowie, polegającej w szczególności na poddaniu się regularnej kontroli lekarskiej podczas całej ciąży. Nie można wykluczyć, że z przyczyn niezależnych od woli i wiedzy kobiety nie będzie ona w stanie dochować określonego terminu zgłoszenia się do lekarza i poddania się opiece medycznej. Dlatego urząd rozpatrujący wniosek o "becikowe" powinien każdorazowo ocenić na podstawie stosownych dowodów, czy występują w konkretnej sprawie przyczyny opóźnienia niezależne od kobiety.

Sąd orzekający w niniejszej sprawie stwierdza, że co najmniej przedwczesne było stanowisko organów, że skarżąca nie spełniła wymogów uprawniających do przyznania jej jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia dziecka. Skarżąca twierdzi, że nie pozostawała pod opieką medyczną nie później niż od 10 tygodnia ciąży z przyczyn od siebie niezależnych, bowiem nie miała świadomości, że jest w ciąży. Jest to okoliczność, która może uzasadniać pozostawanie przez skarżącą pod opieką lekarską po okresie określonym w przepisie art. 15b ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Nie było więc uzasadnienia dla jej pominięcia jako bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (…) . W  tej sytuacji stwierdzić należy, że organy obu instancji nie przeprowadziły w sposób wyczerpujący w tym zakresie postępowania wyjaśniającego, czym naruszyły art. 7 i art. 77 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego.

Wyrok Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 23 stycznia 2019 r. w sprawie IV SA/Gl 948/18 jest publikowany w orzecznictwie Systemów Informacji Prawnej: LEX wydawnictwa Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o. (LEX nr 2616632)) oraz Legalis wydawnictwa C.H.Beck Sp. z o.o. (Legalis nr  1873312). Wyrok jest prawomocny.