Wyrokiem Sądu Apelacyjnego - po kasacji Sądu Najwyższego - przyznano ubezpieczonemu prawo do renty rodzinnej po zmarłym ojcu.

Nasz wieloletni klient jest osobą niepełnosprawną od dzieciństwa. Chorował na chorobę Heinego Medina, a także prawdopodobnie na zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Występuje u niego niedowład połowiczny, szczególnie niesprawną ma prawą rękę. Ma również problemy z przemieszczaniem się. Będąc w przedszkolu przebył operację ścięgna Achillesa lecz operacja ta nie przyniosła spodziewanych efektów. Ukończył specjalną szkołę podstawową. Zawsze pracował w spółdzielczości inwalidzkiej wykonując proste prace dostępne dla osoby jednoręcznej. Posiadał orzeczenie o III grupie inwalidzkiej. Po śmierci ojca klient wystąpił do ZUS o prawo do renty rodzinnej. W czerwcu 2004 r. otrzymał decyzję odmowną.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał klienta za osobę całkowicie niezdolną do pracy od roku 1985, kiedy ubezpieczony miał 31 lat. W okresie wcześniejszym klient posiadał orzeczenie o zaliczeniu do III grupy inwalidów, jednakże zdaniem klienta już od dzieciństwa był całkowicie niezdolny do pracy. Zespół pracowników Stowarzyszenia SPES przygotował klientowi odwołanie do Sądu Okręgowego Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Na podstawie dopuszczonych dowodów z opinii biegłych neurologa i ortopedy Sąd Okręgowy w wyroku z dnia 13.10.2004 r. sygn. akt. XI U 2673/04 ustalił, iż klient nie spełnia warunków do uzyskania prawa od renty rodzinnej, gdyż nie stał się całkowicie niezdolny do pracy do ukończenia 16 r.ż. lub też do ukończenia nauki w szkole, jednakże nie dłużej niż do 25 r.ż., ponadto po ukończeniu szkoły specjalnej podjął pracę w Spółdzielni Inwalidów i oddalił odwołanie.

W październiku 2004 r. zespół pracowników Stowarzyszenia przygotował klientowi apelację od wyroku podnosząc, iż Sąd Okręgowy nie wziął pod uwagę jego wniosku o ponowne badanie przez biegłego lekarza mimo zgłoszenia zastrzeżeń do opinii biegłych. Wnioskował również o dopuszczenie dowodu w postaci zaświadczenia ze Szkoły Podstawowej Specjalnej, do której uczęszczał w związku z upośledzeniem umysłowym oraz z przesłuchania swojego brata. Klient wskazywał na fakt, iż był od dzieciństwa całkowicie niezdolny do pracy.

Sąd Apelacyjny po zapoznaniu się z aktami sprawy i dopuszczeniu dowodu z przesłuchania brata klienta stwierdził, iż skoro klient został przez organ rentowy uznany za osobę całkowicie niezdolną do pracy i samodzielnej egzystencji i z tego tytułu otrzymuje dodatek pielęgnacyjny to tym samym spełnia przesłanki do przyznania prawa do renty rodzinnej w trybie art. 68 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS:

„Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie o którym mowa w pkt. 1 lub 2.”

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 27 kwietnia 2006 r. Sygn. akt III AUa 3256/04 zmienił zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję ZUS i przyznał ubezpieczonemu prawo do renty rodzinnej po zmarłym ojcu.

W sierpniu 2006 r. organ rentowy wniósł skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego zarzucając Sądowi Apelacyjnemu dokonanie wykładni rozszerzającej przepisu art. 68 ust. 1 pkt 3 sprzecznej, zdaniem organu, z celem tego przepisu. Według ZUS do powyższego przepisu należy stosować wykładnie literalną. Zdaniem organu rentowego intencją ustawodawcy w przytoczonym przepisie jest ochrona osób, które po śmierci świadczeniobiorcy w okresie swojego życia do ukończenia 16 r.ż. lub do ukończenia nauki w szkole, jednak nie dłużej niż do osiągnięcia 25 lat, stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy. ZUS wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i orzeczenie co do istoty sprawy, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji.

Pracownicy Stowarzyszenia SPES sporządzili odpowiedź na skargę kasacyjną. W uzasadnieniu podnieśli, iż orzecznik ZUS przyjął, że skoro Komisja Inwalidztwa i Zatrudnienia przyznała klientowi orzeczenie o trzeciej grupie inwalidzkiej to jest to równoznaczne z uznaniem ubezpieczonego za częściowo niezdolnego do pracy. Nie był natomiast brany pod uwagę fakt, pogorszenia się jego stanu zdrowia w stosunku do okresu dzieciństwa. Klient ponadto wyjaśnił w uzasadnieniu, że przedstawił orzecznikom i biegłym dokumentację medyczną, pedagogiczną i zeznania świadków lecz dowody te nie zostały wzięte pod uwagę i wniósł o oddalenie skargi w całości.

Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 22 lutego 2007 r., sygn. akt I UK 274/06 wskazał, iż rozbieżność w interpretacji przepisu została usunięta uchwałą siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2006 r. sygn. akt. II UZP 10/06 (niepublikowaną) stwierdzającą: „że dziecko, które stało się całkowicie niezdolne do pracy i samodzielnej egzystencji po osiągnięciu wieku określonego w art. 68 ust. 1 pkt 1 lub 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie nabywa praw do renty rodzinnej na podstawie art. 68 ust. 1 pkt 3 tej ustawy.”

W świetle powyższego i w związku z sporną kwestią czasu powstania u ubezpieczonego całkowitej niezdolności do pracy Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. Dopuścił on dowód z opinii biegłych neurologa i ortopedy traumatologa, którzy po zapoznaniu się z dokumentacją medyczną uznali, iż niepełnosprawność ubezpieczonego istnieje od wczesnego dzieciństwa i uczyniła go, ich zdaniem, niezdolnym do podjęcia jakiejkolwiek pracy na ogólnym rynku pracy.

We wrześniu 2007 w Sądzie Apelacyjnym odbyła się kolejna rozprawa. Wyrokiem z dnia 11 września 2007 r. sygn. akt III AUa 728/07 Sąd Apelacyjny przychylił się do opinii biegłych i przyznał ubezpieczonemu prawo do renty rodzinnej po zmarłym ojcu począwszy od roku 2004, w którym ubezpieczony wystąpił z wnioskiem o rentę rodzinną.

Wyrok w sprawie sygn. akt I UK 274/06 z dnia 22 lutego 2007 r. jest publikowany przy Art. 68 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w orzecznictwie Systemu Informacji Prawnej Legalis.