Wskutek skargi przygotowanej przez zespół Ośrodka Poradnictwa SPES, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S., dzięki czemu matka opiekująca się niepełnosprawnym dzieckiem otrzyma świadczenie pielęgnacyjne od daty złożenia wniosku o ustalenie niepełnosprawności dziecka. Chodzi o sytuację, gdy dopiero na podstawie wyroku sądu – po trwającym prawie 2 lata postępowaniu sądowym - orzeczenie o niepełnosprawności zostało uzupełnione o wskazanie konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Po zapoznaniu się z treścią poradnika Twoje Prawa i opisem spraw w Programie Pomocy Prawnej, skontaktowała się z nami mama zamieszkująca w województwie mazowieckim, opiekująca się niepełnosprawną córką. Ponieważ stan zdrowia córki uległ pogorszeniu i wymagała długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby, w dniu 16 listopada 2016 r. wystąpiła ponownie o ustalenie niepełnosprawności dziecka (poprzednie orzeczenie obowiązywało do 2017 r.). Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w W. orzeczeniem z dnia 10 lutego 2017 r. uchylił orzeczenie wydane z upoważnienia Wójta Gminy M. przez Kierownika GOPS (w którym odmówiono wydania orzeczenia o niepełnosprawności z uwagi na będące w obrocie prawnym orzeczenie z dnia 19 maja 2015 r.) i orzekł o zaliczeniu córki do osób niepełnosprawnych do maja 2019 r., lecz bez wskazana konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Wskutek odwołania wniesionego przez mamę, Sąd Rejonowy w S. wyrokiem wydanym w dniu 4 lipca 2018 r. zmienił zaskarżone orzeczenie i ustalił, że w przypadku córki zachodzi konieczność stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

W dniu 10 sierpnia 2018 r., gdy tylko wyrok się uprawomocnił, mama złożyła wniosek o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Przepis art. 24 ust. 2a ustawy o świadczeniach rodzinnych stanowi, że jeżeli w okresie trzech miesięcy, licząc od dnia wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, zostanie złożony wniosek o ustalenie prawa do świadczenia uzależnionego od niepełnosprawności, prawo to ustala się począwszy od miesiąca, w którym złożono wniosek o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności. Świadczenie pielęgnacyjne zostało jednak przyznane od dnia 1 sierpnia 2018 r. – a nie począwszy od miesiąca, w którym mama złożyła wniosek o ustalenie niepełnosprawności, to jest od dnia 1 listopada 2016 r.

Mama odwołała się od tej decyzji, lecz Samorządowe Kolegium Odwoławcze (SKO) w S. podzieliło pogląd GOPS w M., że w w/w przepisie chodzi o datę wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności jakiejkolwiek treści, nie zaś takiego orzeczenia, którego treść będzie uprawniała do obiegania się o przyznanie świadczenia uzależnionego od niepełnosprawności.  Czyli: według organów w niniejszej sprawie mama miała złożyć wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego nie później niż dnia 10 maja 2017 r., powołując się na orzeczenie o niepełnoprawności córki wydane przez Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w dniu 10 lutego 2017 r. - które nie zawierało wskazania w punkcie 7 konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. W uzasadnieniu swojej decyzji SKO w S. powołało się m.in. na orzecznictwo sądów administracyjnych, które wskazywało na taki kierunek interpretacji przepisów.

Przygotowaliśmy mamie skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na decyzję SKO w Siedlcach, w której argumentowaliśmy w szczególności, że wykładania celowościowa i historyczna w/w przepisu prowadzi do wniosku, iż chodzi w nim o takiej treści orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, które dla osoby niepełnosprawnej stwarza materialnoprawną przesłankę uprawniającą do danego świadczenia, stanowi urzędowe stwierdzenie istnienia podstawowej, materialnoprawnej przesłanki uprawniającej do świadczenia, nie o „jakiekolwiek” orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności. Jeśli zatem dopiero wyrok sądu, zmieniający treść orzeczenia o niepełnosprawności, daje podstawę do ubiegania się o świadczenie związane z niepełnosprawnością - to od daty prawomocności tego wyroku powinien być liczony termin 3 miesięcy, o którym mowa w art. 24 ust. 2a ustawy o świadczeniach rodzinnych.  Nakładanie na osoby borykające się z problemem niepełnosprawności własnej czy opiekujące się niepełnosprawnymi członkami rodziny, obowiązku składania „asekuracyjnego” wniosku o przyznanie świadczenia, do którego przyznania formalnie nie spełnia przesłanek na datę składania tegoż wniosku - ponieważ w przyszłości w wyniku postępowania odwoławczego może jednak zostać stwierdzone spełnienie tychże przesłanek – jest proceduralnym kuriozum.

Jako Stowarzyszenie zwróciliśmy się również do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z prośbą o wskazanie, jaka jest - zdaniem Ministerstwa – prawidłowa interpretacja art. 24 ust. 2a ustawy o świadczeniach rodzinnych, jak chodzi o rozumienie daty „wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności”. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych w piśmie z dnia 14 lutego 2019 r, udzieliło nam następującej odpowiedzi:

Jeżeli, w ramach postepowania o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, zostało zainicjowane postępowanie odwoławcze, w wyniku którego, wyrokiem sądu, zostało zmienione orzeczenie (na takie, o którym mowa w art. 17 ust.1 ww. ustawy), a wniosek o świadczenie pielęgnacyjne został złożony w okresie trzech miesięcy, licząc od dnia wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności – w przypadku, gdy sprawa doszła do etapu sądowego ww. wyrok sądu finalnie jest orzeczeniem o niepełnosprawności, a datą wydania orzeczenia jest data wydania wyroku sądowego – to prawo do świadczenia pielęgnacyjnego należy ustalić począwszy od miesiąca, w którym złożono wniosek o wydanie zaskarżonego orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności zmienionego finalnie ww. wyrokiem sądu w ramach procedury odwoławczej.

Powyższe pismo Ministerstwa i nasze wystąpienie w tej sprawie, mama przesłała do WSA wraz ze sporządzonym z naszą pomocą pismem przewodnim.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 29 maja 2019 r., sygn. akt I SA/Wa 2183/18 uznał skargę za zasadną i uchylił zaskarżoną decyzję SKO w S.. Sąd uznał, że w sprawie doszło do naruszenia przepisów prawa materialnego - w art. 24 ust. 2a ustawy o świadczeniach rodzinnych; prawidłowa wykładnia tego przepisu jak chodzi o interpretację określania „wydanie orzeczenia” jest taka, iż należy przez nie rozumieć dzień, w którym właściwy organ lub Sąd wytworzył orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności. Jeżeli w sprawie złożono przewidziane prawem odwołanie do sądu powszechnego, to orzeczenie zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności „materializuje się” dopiero z datą ostateczności wydania orzeczenia przez ten sąd. W związku z tym, w rozpoznawanej sprawie złożenie wniosku o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego w terminie 3 miesięcy od daty prawomocności wydanego przez Sąd orzeczenia (w wyniku odwołania od decyzji zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności), winno skutkować zastosowaniem przez organ art. 24 ust 2a ustawy i przyznaniem prawa do świadczenia od daty złożenia wniosku o ustalenie niepełnosprawności.