Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach po rozpoznaniu skargi sporządzonej przez zespół Ośrodka Poradnictwa SPES uchylił pismo Prezydenta Miasta Katowic, w którym niepełnosprawnej mieszkance miasta, niesłusznie odmówiono rozpatrzenia wniosku o zamianę mieszkania komunalnego.   

W styczniu 2017 roku kobieta złożyła wniosek o zamianę mieszkania. Mieszkała w lokalu komunalnym w starym budownictwie. Mieszkanie miało duży metraż, ale składało się tylko z 1 pokoju, kuchni i łazienki. Było ogrzewane na piec węglowy. Piec był niesprawny, został wydany całkowity zakaz jego użytkowania. Jego naprawa miała być wykonana we własnym zakresie. Drewniana stolarka okienna była nieszczelna. Było tak zimno, że zamarzała woda w kranach. Marzeniem schorowanej kobiety było mieszkanie o takim samym metrażu, ale 2 pokojowe i z centralnym ogrzewaniem.

W odpowiedzi na wniosek o zamianę mieszkania otrzymała pismo Wydziału Budynków i Dróg Urzędu Miasta Katowice informujące, że nie ma możliwości pozytywnego rozparzenia jej sprawy. W korespondencji powołano się na regulację prawną - § 35 załącznika do uchwały nr XXXI/632/16 Rady Miasta Katowice z dnia 26 października 2016 r. w sprawie przyjęcia "Zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu miasta Katowice”. Zgodnie z tym przepisem osoby ubiegające się o zamianę zajmowanego lokalu na lokal mieszkalny o większym metrażu lub większym standardzie muszą swoim dochodem gwarantować płatność czynszu za najem takiego lokalu. Zdaniem urzędników z przedłożonych do wniosku dokumentów wynikało, że dochód w postaci zasiłków i alimentów nie gwarantuje samodzielnego regulowania czynszu mieszkania wyposażonego w centralne ogrzewanie. Za obecnie zajmowany lokal czynsz nie jest płacony samodzielnie, bo wnioskodawczyni otrzymuje dodatek mieszkaniowy.

Miasto Katowice nie zmieniło swojego stanowiska pomimo kierowanej z pomocą SPES korespondencji, w której zwracaliśmy uwagę na wiele istotnych okoliczności. Poinformowaliśmy o zmianie sytuacji życiowej klientki. Kobieta podjęła zatrudnienie na podstawie umowy o pracę na okres próbny na stanowisku pracownika ochrony. Zależało jej, aby umowa o pracę została przedłużona, dlatego nie mogła i nie powinna zachorować, a mieszkanie w lokalu, którego była w stanie ogrzać stwarzało takie zagrożenie. Negatywnie wpływało na stan jej zdrowia i nasilenie się objawów jej schorzeń. Złożyła wniosek o zamianę mieszkania, gdyż nie była w stanie ze względu na stan zdrowia oraz brak możliwości finansowych dokonywać konserwacji, remontów i napraw oraz zapewnić odpowiedniego ogrzewania. W sezonie grzewczym ponosiła duże wydatki na węgiel, dodatkowo dogrzewała mieszkanie grzejnikiem elektrycznym. Tym samym w jej sytuacji zamiana na lokal z centralnym ogrzewaniem niekoniecznie musiała oznaczać wyższe niż dotychczas opłaty z tytułu czynszu i opłat niezależnych.

Wystąpiliśmy o prawidłowe zastosowanie § 35 załącznika do uchwały nr XXXI/632/16 Rady Miasta Katowice z dnia 26.10.2016 r. w sprawie przyjęcia „Zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu Miasta Katowice”. Wskazaliśmy, że wnioskująca spełnia przesłanki do zamiany mieszkania, gdyż zarówno ona, jak też jej córka są osobami niepełnosprawnymi. Spełnia zatem przynajmniej jedną z przesłanek wymienionych jako warunek zamiany.  Zwróciliśmy uwagę na brzmienie przepisu, zgodnie z którym zamiana może również polegać na dostarczeniu przez miasto wolnego lokalu w zamian za lokal wchodzący w skład mieszkaniowego zasobu miasta dotychczas zajmowany przez najemcę po spełnieniu przynajmniej jednego z wymienionych w przepisie kryteriów.  

§ 35 Zamiana może również polegać na dostarczeniu przez miasto wolnego lokalu w zamian za lokal wchodzący w skład mieszkaniowego zasobu miasta dotychczas zajmowany przez najemcę, po spełnieniu przynajmniej jednego z wymienionych niżej kryteriów:

1) przeprowadza się do lokalu mieszkalnego o mniejszym metrażu lub o niższym standardzie,

2) przeprowadza się do równorzędnego lokalu mieszkalnego,

3) przeprowadza się do lokalu mieszkalnego o większym metrażu lub o wyższym standardzie jeżeli wysokość dochodu gospodarstwa domowego gwarantuje płatność czynszu za najem takiego lokalu,

4) wnioskodawca lub członek jego rodziny jest osobą niepełnosprawną.

5) wnioskodawca wykona, na własny koszt, remont lokalu mieszkalnego, do którego chce się przeprowadzić, w zakresie określonym przez wynajmującego.

W kolejnym piśmie Miasto Katowice powołując się na zapisy uchwały stwierdziło, że spełnienie jednego z kryteriów określonych w powyższym przepisie nie jest jednoznaczne z obowiązkiem Miasta w zakresie dokonania wnioskowanej przez osobę zainteresowaną zamiany. Ponieważ ubiega się o zamianę na lokal mieszkalny o większym metrażu i wyższym standardzie w stosunku do mieszkania obecnie zajmowanego, sprawa będzie mogła zostać rozpatrzona w przypadku wykazania, że czynsz za zajmowany lokal jest płacony samodzielnie oraz udokumentowaniu dochodu gwarantującego płatność czynszu za najem lokalu, o który się ubiega. Obecnie miesięczne opłaty za mieszkanie są pokrywane w większości przez otrzymywany dodatek mieszkaniowy.  

Sporządziliśmy skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach. Wnieśliśmy o uchylenie zaskarżonego pisma i uznanie, że Prezydent Miasta ma obowiązek rozpatrzyć wniosek o zamianę lokalu mieszkalnego w sytuacji, gdy spełnione jest jedno z kryteriów określonych w § 35 załącznika do wspomnianej wcześniej uchwały. Skarżąca jest osobą niepełnosprawną, a w przepisie wśród kryteriów umożliwiających zamianę mieszkania komunalnego wskazano okoliczność, że wnioskodawca lub członek jego rodziny jest osobą niepełnosprawną.

Podkreśliliśmy, że skarżąca ma świadomość tego, że w reakcji na jej pismo Prezydent Miasta może, ale nie musi zaakceptować zamianę. Prawne warunki takiej operacji zostały jednak ujęte jako alternatywa i dlatego spełnienie jednego z nich obliguje organ do rozpatrzenia jej wniosku. Tymczasem, żąda się od niej spełnienia nie jednego, lecz dwóch kryteriów, określonych w uchwale.

W uzasadnieniu wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny orzekł, że skarga jest zasadna.

Sąd podkreślił, że zgodnie z § 35 pkt 1 - 4 załącznika do uchwały, Prezydent Miasta może zaakceptować zamianę mieszkania zajmowanego przez najemcę na lokal należący do zasobów gminnych. Taką aprobatę uzasadnia zaś zaistnienie co najmniej jednej z czterech przesłanek wskazanych we wspomnianym przepisie. Kształt regulacji prawnej wskazuje na uznaniowość rozstrzygnięcia organu administracyjnego - jeżeli spełniona jest jedna z przesłanek, Prezydent Miasta może, ale nie musi przystać na zamianę.

Jednocześnie jednak, w demokratycznym państwie prawnym uznanie administracyjne nigdy nie jest swobodne.

Odnosząc swoje spostrzeżenia do stanu faktycznego zaistniałego w analizowanej sprawie, Sąd zauważył, że Prezydent Miasta odmawiając skarżącej zamiany lokalu mieszkalnego (rozpatrzenia jej wniosku w tym przedmiocie) - faktycznie sformułował dodatkowe przesłanki zamiany lokalu mieszkalnego na inny, znajdujący się w zasobach gminy, niemające podstaw normatywnych w akcie prawa miejscowego. Zażądał od wnioskodawczyni wykazania, że czynsz za obecnie zajmowany lokal uiszcza ona samodzielnie. Dodatkowo wskazał, iż strona winna udokumentować swój dochód gwarantujący płatność czynszu za najem lokalu, o jaki się ubiega.

Przedstawione zachowanie, Sąd ocenia jako sprzeczne z prawem, ponieważ z mocy wyraźnej regulacji prawnej zawartej w wielokrotnie już powoływanym § 35 pkt 1 - 4 załącznika do uchwały, możliwość zamiany lokalu powstaje już wówczas, gdy spełniony jest jeden z czterech prawnych warunków tej operacji.   W ocenie sądu niemożliwym do zaakceptowania działaniem jest odmowa zamiany lokalu, czy odmowa rozpatrzenia wniosku o taką zamianę, oparta na dwóch wspomnianych przesłankach, stworzonych przez organ wykonawczy gminy.

Zdaniem Sądu, samo korzystanie z dodatku mieszkaniowego nie może być podstawą dla braku akceptacji dla zamiany lokalu (czy dla odmowy rozpatrzenia wniosku w tym przedmiocie), gdyż w świetle treści uchwały nie jest to negatywna przesłanka wniosku o zamianę lokalu. Sąd wskazał, że dodatek mieszkaniowy jest legalną formą wsparcia w zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych i dlatego przyznanie go nie może skutkować negatywnymi konsekwencjami dla jego beneficjenta.

W ocenie Sądu, Prezydent Miasta Katowice, w swoim uznaniowym rozstrzygnięciu, w pierwszej kolejności powinien odnieść się do przesłanki zamiany wskazanej we wniosku skarżącej. Dlatego zasadne jest, aby zbadał on to, czy niepełnosprawność wnioskodawczyni, a także jej córki (stopień i charakter niepełnosprawności) przemawia za zamianą mieszkania na inny lokal znajdujący się w zasobach gminy. Czyniąc to i przestrzegając ustawowej zasady prawdy obiektywnej oraz zasady zaufania, Prezydent Miasta powinien zbadać, czy uwzględniając dochodowość gospodarstwa domowego skarżącej oraz powierzchnię mieszkania znajdującego się w zasobach gminy, które chciałaby uzyskać strona taka zamiana lokali nie doprowadzi wnioskodawczyni do utraty dodatku mieszkaniowego (a także do niemożności jego uzyskania w przyszłości) - przez wzgląd na wymogi prawne wynikające z ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych. Inicjatywa dowodowa w tym zakresie ciąży na Urzędzie Miasta Katowice.

Ponownie rozpatrując sprawę, Prezydent Miasta powinien wziąć pod uwagę wszystkie, przedstawione wskazania Sądu. Biorąc pod uwagę błędy popełnione w zaskarżonym rozstrzygnięciu, Sąd uchylił zaskarżony akt.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 7 listopada 2018 r. w sprawie o sygn. akt III SA/Gl 534/18 jest publikowany w orzecznictwie Systemów Informacji Prawnej: LEX wydawnictwa Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o. (LEX nr 2587573) oraz Legalis wydawnictwa C.H.Beck Sp. z o.o. (Legalis nr 1854735).