Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie uwzględnił sporządzoną przez zespół Stowarzyszenia SPES skargę na decyzję Prezydenta Miasta Krakowa w sprawie odmowy przyznania mieszkania komunalnego. Prezydent od 8 lat odmawiał pomocy rodzinie, która mieszka kawalerce o 36 m kw. i w takich warunkach opiekuje się dzieckiem w ciężkim stanie klinicznym.

Rodzina potrzebuje większego mieszkania

W 2017 roku Państwo P. złożyli do Prezydenta Miasta Krakowa wnioski o udzielenie pomocy mieszkaniowej z tytułu zamieszkiwania w lokalu o nadmiernym zaludnieniu lub zamiany z urzędu zajmowanego lokalu na większy, lub inny równorzędny, lecz położony na niższej kondygnacji.

Czteroosobowa rodzina mieszka w jednopokojowym mieszkaniu, którego powierzchnia wynosi 36 m2. Gdy mieszka się w jednym pokoju, pomieszczenie spełnia wiele funkcji. W ciągu dnia jest salonem, pokojem do zabawy, nauki i jadalnią, a w nocy sypialnią. W ich sytuacji duży pokój spełnia jeszcze jedną, szczególną rolę – przede wszystkim jest salą szpitalną niepełnosprawnego syna Kamila, stypendysty Programu Pomocy Dzieciom SPES. W pokoju odbywa się też nauka i rehabilitacja. Znamy się od 2013 roku, gdy rodzina zgłosiła się do Programu. Kamil miał wtedy 12 lat, nie oddychał samodzielnie, był karmiony dojelitowo, a jego mama Pani Edyta tak opisywała swoją sytuację życiową:

Sprawowanie opieki nad Kamilem zmusiło mnie do rezygnacji z pracy. Jego stan wymaga konieczności całodobowego monitorowania, czynności związanych z pielęgnacją zarówno rurki tracheostomijnej, jak i całego ciała. Bardzo często wymaga konsultacji specjalistycznych, na które musimy go dowozić samodzielnie. Ponadto warunki domowe (1 pokój) utrudniają funkcjonowanie dziecka pod kątem czynności pielęgnacyjnych (kąpiel), zmian pozycji itp. Dodatkowo drugi synek (3-letni) również wymaga opieki. Nie możemy liczyć na pomoc rodziny ani przyjaciół. Jedynym żywicielem rodziny jest mąż, jednak jego zarobki nie wystarczają na zaspokojenie podstawowych potrzeb Kamila.

Dziś Kamil jest pełnoletni. Stan jego zdrowia nie uległ poprawie. Nadal ma założoną tracheostomię i jest karmiony dojelitowo. Przybyło specjalistycznych sprzętów: łóżko rehabilitacyjne, siedzisko, podnośnik, wózek inwalidzki. Te urządzenia są niezbędne, aby opiekować się Kamilem, ale też zajmują i tak już małą przestrzeń. Mieszkanie mieści się na drugim piętrze w budynku bez windy. Kamil jest w nim praktycznie uwięziony.

Przeczytaj też Program Pomocy Dzieciom, Z łatwością podnoszą Kamila

Pierwsza batalia przed sądem

Pomimo tak trudnych warunków życia Prezydent Miasta Krakowa odmownie rozpatrzył wniosek rodziny o mieszkanie komunalne. Powołał się na uchwałę Rady Miasta Krakowa nr XXI/340/15 z dnia 8 lipca 2015 r. w sprawie zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu Gminy Miejskiej Kraków oraz tymczasowych pomieszczeń.

Po zaskarżeniu decyzji odmownej Wojewódzki Sąd Administracyjnego w Krakowie (WSA) oddalił skargę - wyrok zapadł w dniu 3 lipca 2018 r., sygn. akt III SA/Kr 1418/17.

Państwo P. nie poddają się i odwołują się do wyższej instancji. Po złożeniu skargi kasacyjnej Naczelny Sąd Administracyjny uchylił wyrok w dniu 27 marca 2019 r., sygn. akt I OSK 4095/18 i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania WSA w Krakowie. Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że została pominięta i nierozpoznana przez WSA skarga w zakresie wniosku skarżących dotyczącego przyznania pomocy mieszkaniowej z tytułu zamieszkania w lokalu o nadmiernym zaludnieniu.

WSA w Krakowie rozpoznając sprawę ponownie, z udziałem Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Krakowie, który skargę poparł, wyrokiem z dnia 9 sierpnia 2019 r., sygn. akt III SA/Kr 570/19, uchylił decyzję Prezydenta Miasta Krakowa odmawiającą przyznania pomocy mieszkaniowej z zasobu Gminy Miejskiej Kraków.

W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał na nieprawidłową interpretację uchwały Rady Miasta Krakowa nr XXI/340/15 z dnia 8 lipca 2015 r. w sprawie zasad wynajmowania lokali, wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu Gminy Miejskiej. Wprowadza dodatkowe kryterium posiadania prawa pochodnego po osobie dysponującej tytułem prawnym do lokalu, podczas gdy istotnym warunkiem udzielenia skarżącym pomocy mieszkaniowej przez Gminę jest ustalenie kwestii spełnienia kryterium nadmiernego zaludnienia w zajmowanym przez nich lokalu, a nie ich tytułu prawnego do tego lokalu.

Jak to możliwe, że Prezydent Krakowa ponownie odmawia mieszkania?

Po uprawomocnieniu się wyroku WSA Prezydent Miasta Krakowa wraz z pismem z 2 stycznia 2020 r., przesłał małżonkom druk wniosku w sprawie mieszkaniowej z prośbą o jego aktualizację. Wyjaśnił również, że podstawą ubiegania się o przyznanie lokalu mieszkalnego z zasobów Gminy Miejskiej Kraków, jest złożenie przez zainteresowaną osobę formularza wniosku w sprawie mieszkaniowej wraz z opisem sytuacji oraz pełną dokumentacją, niezbędną do stwierdzenia spełniania kryteriów warunkujących udzielenie pomocy mieszkaniowej. Wskazał także jakie dokumenty należy dołączyć do wniosku. Co więcej, jako podstawę prawną tego wezwania podał uchwałę Nr XXI/340/15 Rady Miasta Krakowa z dnia 8 lipca 2015 r. To ważna okoliczność, bo Miasto Kraków miało już nową uchwałę w sprawie zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu Gminy Miejskiej Kraków oraz tymczasowych pomieszczeń – Uchwała Nr XXX/794/19 z dnia 5 grudnia 2019 r.

W dniu 27 stycznia 2020 r. Państwo P. złożyli zaktualizowany wniosek o przyznanie lokalu mieszkalnego z zasobu Gminy Miejskiej Kraków, załączając do niego żądane przez urząd dokumenty. Jednak Prezydent Miasta Krakowa w piśmie z dnia 18.02.2020 r. poinformował ich o negatywnym rozpatrzeniu zaktualizowanego wniosku. Stwierdził, że nie spełniają kryteriów uprawniających do starania się o wynajem lokalu z zasobu Gminy Miejskiej Kraków. Zgodnie z § 12 uchwały Nr XXX/794/19 Rady Miasta Krakowa z 5 grudnia 2019 r. w sprawie zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu Gminy Miejskiej Kraków oraz tymczasowych pomieszczeń, osoby wnioskujące o pomoc mieszkaniową są uprawnione do ubiegania się o najem lokalu w przypadku braku tytułu prawnego do lokalu oraz udokumentowania faktu osiągania niskich dochodów. Państwo P. mają tytuł prawny do zajmowanego lokalu na podstawie umowy najmu z Towarzystwem Budownictwa Społecznego, zawartej na czas nieokreślony, a to według urzędu wyklucza skuteczność starań o zawarcie umowy najmu gminnego lokalu mieszkalnego.

Postępowanie sądowe ze wsparciem SPES

Zdruzgotani decyzją małżonkowie zwrócili się o pomoc do Stowarzyszenia SPES. Sporządziliśmy skargę do WSA w Krakowie na decyzję – pismo Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 18 lutego 2020 r.

Podstawą skargi były zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego i przepisów postępowania.

Zarzuciliśmy w szczególności:

• naruszenie przepisów ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego poprzez ich niezastosowanie i odmowę udzielenia pomocy mieszkaniowej w sytuacji spełniania kryterium niezaspokojonych potrzeb mieszkaniowych, zamieszkiwania na terenie gminy z zamiarem stałego pobytu w lokalu o nadmiernym zaludnieniu i udokumentowania osiągania niskich dochodów,
• całkowite zignorowanie oceny prawnej i wskazań, co do rozpatrzenia wniosku o udzielenie pomocy mieszkaniowej, zawartych w wyroku WSA w Krakowie z dnia 9 sierpnia 2019 r., sygn. akt III SA/Kr 570/19, i pominięcie przy rozpoznaniu sprawy faktu wydania prawomocnego wyroku, którego treść była dla Prezydenta Miasta wiążąca,
• niepodjęcie jakichkolwiek działań w celu wyjaśnienia sprawy i rozpatrzenia wniosku o udzielenie pomocy mieszkaniowej; zwlekanie z rozpoznaniem wniosku do czasu wejścia w życie nowych zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu Gminy Miejskiej Kraków, określonych w uchwale nr XXX/794/19 Rady Miasta Krakowa z dnia 5 grudnia 2019 r., która wyłączała wnioskodawców z kręgu osób uprawnionych do uzyskania pomocy mieszkaniowej - wyrok uprawomocnił się w dniu 25 października 2019 r., w dniu 21 grudnia 2019 r. weszła w życie nowa uchwała, a organ rozstrzygnął wniosek 18 lutego 2020 r.

Przeczytaj również Odmowa zamiany mieszkania komunalnego

Sąd przychyla się do skargi SPES

Sąd uznał, że skarga zasługuje na uwzględnienie. Według Prezydenta Miasta Krakowa pomoc mieszkaniowa nie przysługuje mieszkańcowi gminy, jeżeli posiada tytuł prawny do zajmowanego lokalu i to bez względu na stan tego lokalu, kwestie ilości zamieszkujących w nim osób, czy wysokość dochodu.

W ocenie Sądu taki pogląd jest nie do pogodzenia z celami, dla których pomoc ta została ustanowiona i przeczy temu literalne brzmienie przepisów poprzedniej uchwały Gminy Miejskiej Kraków, obszernie powołanej i interpretowanej w wyroku WSA w Krakowie z 9 sierpnia 2019 r. Zawarte w uzasadnieniu do tego wyroku wskazania, dotyczące rozpoznania wniosku skarżących, w tym właściwa interpretacja przepisów tej uchwały - systemowa, celowościowa, jak i dokonana w duchu ustawy 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów - pozostają w całości aktualne.

Sąd przypomniał, że Prezydent Miasta Krakowa, uprzednio rozpoznając wnioski skarżących – członków własnej wspólnoty samorządowej i osób wymagających pomocy z zasobu gminy - dokonał skrajnie nieprzyjaznej interpretacji przepisów poprzedniej uchwały. Zignorował przepisy ustawy o ochronie praw lokatorów, uzależnił przyznanie pomocy od jeszcze jednego, dodatkowego kryterium tj. posiadania prawa pochodnego po osobie dysponującej tytułem prawnym do lokalu.

W ocenie sądu fakt posiadania tytułu prawnego do lokalu nie może być zawsze utożsamiany z faktem posiadania zaspokojonych potrzeb mieszkaniowych. Można mieć tytuł do lokalu, którego stan nie nadaje się w ogóle do zamieszkania, bo jest zrujnowany, bądź nie spełnia podstawowych warunków sanitarnych, umożliwiających w nim zamieszkanie lub, tak jak w przypadku skarżących, jest zaludniony ponad normę, znajduje się na piętrze, podczas gdy niepełnosprawność syna skarżących uniemożliwia wychodzenie z nim z domu.

Ponowne wydanie decyzji o pomocy mieszkaniowej na skutek wyroku sądu z dnia 9 sierpnia 2019 r. związane było z oceną prawną i wskazaniami zawartymi w uzasadnieniu tegoż wyroku, a wynikającymi z respektowania wartości deklarowanych przez Konstytucję RP. Tymczasem starania rodziny o zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych w ramach TBS, postawiły ich (w sposób nieuprawniony) w gorszej sytuacji od osób, które nie podejmują żadnej aktywności w celu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych. Uzyskany w ten sposób tytuł prawny tj. umowa najmu, wykluczyła ich, zdaniem Prezydenta Miasta Krakowa, z kręgu osób mogących ubiegać się o pomoc mieszkaniową bez względu na to, w jakiej sytuacji obecnie znajduje się rodzina skarżących.

Organ nadal nie ustalił, czy skarżący mają, czy też niezaspokojone potrzeby mieszkaniowe. Nie ustalił ani warunków mieszkalnych skarżących, ani rzeczywistej powierzchni mieszkalnej i liczby osób zamieszkujących w dotychczasowym lokalu skarżących (tj. wg definicji § 2 pkt 1 uchwały). Taki sposób rozpoznania sprawy, jak to uczynił ponownie Prezydent Miasta Krakowa, jest również sprzeczny z zasadą prymatu merytorycznego rozpoznania sprawy, nad rozpoznaniem jej w sposób formalny. Oznacza to, że organy rozpoznające sprawę powinny kierować się potrzebą doprowadzenia do merytorycznego jej zbadania, jak i dotrzymania wszelkich starań, by sprawa obywatela, zwłaszcza z zakresu pomocy społecznej, mogła być załatwiona zgodnie z jego wnioskiem i potrzebami w tym zakresie. Warto również zauważyć, że mieszkaniowy zasób gminy tworzony jest w celu zaspokajania potrzeb mieszkaniowych członków wspólnoty samorządowej - Gminy Miasta Krakowa. Z tego powodu dostęp do tej formy pomocy powinien być jak najszerszy, z uwzględnieniem słusznych interesów stron.

Czy to już jest koniec?

Skutkiem wyroku Sądu jest przywrócenie stanu sprzed wydania kwestionowanej skargą decyzji. Zadaniem Prezydenta Miasta Krakowa jest rozpatrzenie wniosku o najem lokalu z zasobu gminy z uwzględnieniem stanowiska sądów, poprzez ustalenie przesłanek niskich dochodów i niezaspokojonych potrzeb mieszkaniowych.

Państwo P. oczekują na zawarcie umowy najmu lokalu socjalnego. 

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 30 lipca 2020 r. sygn. akt: III SA/Kr 482/20 jest prawomocny. Jest opublikowany w orzecznictwie Systemu Informacji Prawnej: LEX wydawnictwa Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o. (LEX nr 3040300) oraz Legalis wydawnictwa C.H. Beck Sp. z o.o. (Legalis nr 2449472).