Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku wydanym na skutek skargi przygotowanej przez zespół Ośrodka Poradnictwa SPES uchylił decyzje Prezydenta Miasta Rybnika i Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach wadliwie stwierdzające, iż wypłacony zasiłek pielęgnacyjny jest świadczeniem nienależnie pobranym. Zgodnie z wyrokiem treść decyzji administracyjnej powinna być zrozumiała dla osoby niepełnosprawnej, co wymaga dochowania szczególnej staranności ze strony urzędników.  

Niesłysząca mieszkanka Rybnika od wielu lat korzystała z pomocy prawnej SPES. Klientka miała poważne problemy w codziennym funkcjonowaniu związane głównie z komunikacją z otoczeniem. Od dzieciństwa wymagała stałej pomocy innych osób, obecnie pozostaje pod opieką męża, który również jest osobą niesłyszącą. Kobieta w 2011 roku złożyła wniosek o rentę rodzinną po ojcu prowadzącym gospodarstwo rolne, jednakże ostateczna decyzja przyznająca świadczenie została wydana dopiero w 2014 roku. Tak długi czas oczekiwania był spowodowany toczącym się postępowaniem sądowym w tej sprawie. Wprawdzie sąd I instancji wydał wyrok przyznający rentę rodzinną, lecz urząd wypłacający świadczenia rolnikom (KRUS) odwołał się od wyroku sądu I instancji, a po przegranej w II instancji, przez ponad rok ustalał wysokość renty. W tym czasie klientka miała przyznany zasiłek pielęgnacyjny, co dla Prezydenta Miasta Rybnika stało się podstawą wydania decyzji uznającej, że kwoty zasiłku pielęgnacyjnego wypłacone w okresie, w którym była uprawniona do renty rodzinnej i dodatku pielęgnacyjnego są nienależnie pobranymi świadczeniami rodzinnym – nie można pobierać tych samych świadczeń w dwóch instytucjach jednocześnie. 

Zapewniliśmy pomoc prawną w postępowaniu administracyjnym  - sporządziliśmy odwołanie od decyzji Prezydenta Miasta Rybnika do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach oraz skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach.  

W uzasadnieniu skargi podnieśliśmy, że w sytuacji skarżącej nie miało miejsca równoczesne pobieranie zasiłku pielęgnacyjnego i dodatku pielęgnacyjnego. W okresie pobierania zasiłku pielęgnacyjnego nie była świadoma, że zaistniały okoliczności powodujące ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń rodzinnych, gdyż o fakcie, że przysługuje jej dodatek pielęgnacyjny mogła się dowiedzieć dopiero z treści decyzji rentowej KRUS wydanej w  2014 roku. Przed tą datą nie posiadała informacji o zmianach w uprawnieniu do przyznanego zasiłku pielęgnacyjnego. 

Zwróciliśmy uwagę, że organ wydający decyzje nie wykazał, iż poinformował należycie o okolicznościach, w których prawo do świadczenia nie przysługuje. Zaznaczyliśmy, że wydane decyzje dotyczą osoby, która  od najmłodszych lat swojego życia wymagała stałej pomocy innych osób. Z uwagi na znaczne problemy w codziennym funkcjonowaniu i komunikacji społecznej oraz trudności w rozumieniu tekstu pisanego (język polski jest dla niej językiem obcym szczególnie w formie pisanej) nie może zgodzić się ze stwierdzeniem, że została pouczona w sposób dla niej zrozumiały o sytuacji braku prawa do pobierania świadczeń. Podkreśliliśmy, że w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych obowiązek prawidłowego pouczenia osoby otrzymującej świadczenie spoczywa na organach administracji publicznej.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach wyrokiem z dnia 25 stycznia 2016 r., sygn. akt IV SA/Gl 456/15 uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta Rybnika. W świetle okoliczności sprawy Sąd uznał za wadliwe stanowisko Prezydenta Miasta  Rybnika i Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach.

Sąd zauważył, iż w pouczeniu zawartym w decyzji przyznającej zasiłek pielęgnacyjny nie wskazano wprost, że zasiłek pobierany wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym stanowi świadczenie nienależne. Okoliczność powyższa jest o tyle istotna, że jak wynika z akt sprawy stan zdrowia skarżącej już w momencie składania wniosku budził poważne zastrzeżenia, co zdolności postrzegania realnej rzeczywistości. W ocenie Sądu, pouczenie zawarte w decyzji przyznającej zasiłek pielęgnacyjny nie było w wystarczającym stopniu zindywidualizowane i zrozumiałe dla skarżącej – nie wyjaśniało jej, że pobieranie zasiłku pielęgnacyjnego nie może mieć miejsca w sytuacji uzyskania dodatku pielęgnacyjnego.

Zgodnie z wyrokiem:

organy administracji – zważając na (…) stan zdrowia skarżącej - powinny dochować szczególnej staranności przy pouczeniu skarżącej o niemożności równoczesnego pobierania obu powyższych świadczeń, co stanowi realizację zasad ogólnych postępowania administracyjnego określonych w art. 8 i 9 K.p.a, a więc zasady pogłębiania zaufania obywatela do państwa oraz zasady informowania. 

To jednak nie wszystko, co zrobiliśmy w tej sprawie. Ośrodek Pomocy Społecznej wydaje dwie decyzje administracyjne – w pierwszej decyzji stwierdza, że wypłacone pieniądze to świadczenia nienależnie pobrane, a dopiero w drugiej decyzji nakazuje ich zwrot. Konieczne było więc zaskarżenie także drugiej decyzji wydanej przez rybnicki Ośrodek Pomocy Społecznej. Wojewódzki Sąd Administracyjnego w Gliwicach  - w wyroku  z dnia 30 sierpnia 2016 r, sygn. akt IV SA/Gl 814/15 uchylił decyzje nakazujące zwrot nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych.

Wyrok w sprawie IV SA/Gl 456/15 z dnia 26 stycznia 2016 r. jest publikowany w orzecznictwie  Systemów Informacji Prawnej: LEX wydawnictwa Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o. (LEX nr 1997328) oraz Legalis wydawnictwa C.H.Beck Sp. z o.o. (Legalis nr 1431774).

Wyrok w sprawie IV SA/Gl 814/15 z dnia 30 sierpnia 2016 r. jest publikowany w orzecznictwie  Systemów Informacji Prawnej: LEX wydawnictwa Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o. (LEX nr 2098941) oraz Legalis wydawnictwa C.H.Beck Sp. z o.o. (Legalis nr 1541834).

Przebieg sprawy

Sprawa ma ciąg dalszy. Miasto Rybnik pozwało  niesłyszącą kobietę o zapłatę przed sądem cywilnym. Zapewniliśmy pomoc prawną, przebieg postępowania sądowego opisujemy w Programie Pomocy Prawnej - Świadczenia nienależnie pobrane w powództwie cywilnym.