Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach wydał wyrok, w którym uchylił zaskarżoną z udziałem zespołu SPES decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego i poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta Katowice. W decyzjach odmówiono kobiecie pobierającej specjalny zasiłek opiekuńczy z racji opieki nad mężem prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Zdaniem Sądu urzędnicy rozpatrując sprawę naruszyli przepisy i zasady postępowania administracyjnego. Nie wzięli pod uwagę orzecznictwa i przepisu ustawy o świadczeniach rodzinnych, który umożliwia wybór świadczenia opiekuńczego.

Do Ośrodka Poradnictwa SPES zgłosiło się ubogie małżeństwo. To starsi ludzie, którzy przyszli zapytać się o możliwość poprawy sytuacji finansowej. Ona za kilka miesięcy miała nabyć uprawnienia do emerytury, pobierała specjalny zasiłek opiekuńczy. On, po udarze, którego doznał kilka lat temu, stał się niezdolny do samodzielnej egzystencji. Miał przyznany zasiłek pielęgnacyjny i dodatek mieszkaniowy. Nie wiedzieli, że żona może ubiegać się o świadczenie pielęgnacyjne, gdyż przepis uzależniający prawo do niego datą powstania niepełnosprawności został uznany za niekonstytucyjny.

Po spotkaniu w SPES małżonka niepełnosprawnego mieszkańca Katowic złożyła stosowny wniosek wraz z oświadczeniem o rezygnacji ze specjalnego zasiłku opiekuńczego w dacie przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. 

Prezydent Miasta Katowice w wydanej decyzji odmówił jej przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. W uzasadnieniu  powołał się na przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych określające wymogi do otrzymania świadczenia. Podstawą odmowy były dwie przesłanki: świadczenie nie przysługuje z uwagi na konieczność sprawowania opieki nad mężem oraz niepełnosprawność męża powstała po 25 roku życia.

Sporządziliśmy odwołanie od tej decyzji. Nawiązaliśmy do orzecznictwa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego uznającego przepis wyznaczający wiek, w którym ma powstać niepełnosprawność za niezgodny z Konstytucją RP. Przytoczyliśmy wyroki sądów administracyjnych przyznających opiekunom prawo do świadczenia pielęgnacyjnego.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Katowicach  utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję. W swoim rozstrzygnięciu Kolegium wskazało, że w przypadku strony występuje przesłanka negatywna przyznania wnioskowanego świadczenia, jest nią pobieranie specjalnego zasiłku opiekuńczego.

Zespół SPES sporządził skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach. W skardze osoba sprawująca opiekę nad mężem zarzuciła organowi naruszenie przepisów prawa materialnego polegające na przyjęciu błędnej wykładni przepisów o świadczeniach rodzinnych polegającej na uznaniu, że pobieranie specjalnego zasiłku opiekuńczego stanowi przesłankę negatywną ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne. Ponadto, zarzuciła  błędne uznanie, że wskazane świadczenie nie przysługuje z tytułu opieki nad mężem.  Ostatnim  zarzutem  było naruszenie postanowień Kodeksu postępowania administracyjnego polegające na niespójności i sprzeczności uzasadnienia kwestionowanej decyzji. Kobieta  uwagę, że  zostało pominięte jej oświadczenie, że w przypadku przyznania świadczenia pielęgnacyjnego zrezygnuje z otrzymywanego specjalnego zasiłku opiekuńczego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach orzekł, że skarga zasługuje na uwzględnienie.

Sąd orzekł, że odmowa prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z uwagi na to, że osobą sprawującą opiekę jest współmałżonek osoby niepełnosprawnej legitymującej się znacznym stopniem niepełnosprawności jest naruszeniem przepisów prawa materialnego, w szczególności art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Choć z treści przywołanego przepisu nie wynika wprost, aby świadczenie pielęgnacyjne przysługiwało z tytułu sprawowania opieki nad współmałżonkiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, to w orzecznictwie sądów administracyjnych uznaje się, że wskazane świadczenie w takim przypadku przysługuje. Tym samym ta część uzasadnienia zaskarżonych decyzji, która odwołuje się do występowania przesłanki negatywnej jaką jest sprawowanie opieki nad mężem nie może być podzielona i uznana za prawidłową.

Odnosząc się do uzasadnienia odmowy wnioskowanego świadczenia  faktem pobierania przez skarżącą specjalnego zasiłku dla opiekuna,  Sąd orzekł, iż:

Faktycznie wśród przesłanek negatywnych przyznania tego świadczenia taka przesłanka występuje, jednakże przywołany organ pominął całkowicie mający w sprawie zastosowanie art. 27 ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych.(…) W przypadku zbiegu uprawnień do następujących świadczeń: świadczenia rodzicielskiego lub świadczenia pielęgnacyjnego, lub specjalnego zasiłku opiekuńczego, lub dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10, lub zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów - przysługuje jedno z tych świadczeń wybrane przez osobę uprawnioną - także w przypadku gdy świadczenia te przysługują w związku z opieką nad różnymi osobami. Oznacza to, że na mocy przywołanego przepisu osoba spełniająca wymogi do dwóch lub więcej świadczeń wymienionych w tym przepisie może otrzymać tylko jedno wybrane przez siebie. Przepis ten uszedł uwadze organu rozpoznającego odwołanie, a tym samym wyczerpana została przesłanka uwzględnienia wniesionej skargi, ponieważ organ ten dopuścił się naruszenia przepisów prawa materialnego jak i przepisów prawa procesowego w stopniu uzasadniającym uwzględnienie wniesionej skargi.

Wyrok Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 19 listopada 2019 r., sygn. akt:  II SA/Gl 1033/19 jest publikowany w orzecznictwie Systemów Informacji Prawnej: LEX wydawnictwa Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o. (LEX nr 2750124) oraz Legalis wydawnictwa C.H.Beck Sp. z o.o. (Legalis nr 2259132). Wyrok jest prawomocny.