Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie wydał wyrok, w którym uchylił decyzje odmawiające prawa do świadczenia pielęgnacyjnego mamie sprawującej opiekę nad niepełnosprawnym od 26 roku życia synem. Podstawą zaskarżenia decyzji przez SPES  był wyrok Trybunału Konstytucyjnego, który w 2014 roku zakwestionował przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie w jakim różnicują prawa opiekunów do świadczenia pielęgnacyjnego w zależności od daty powstania niepełnosprawności. Zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie stwierdzenie niekonstytucyjności określonego przepisu ustawy ze swej istoty tworzy nowy stan prawny. Wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego złożony przez opiekuna dorosłej osoby niepełnosprawnej w takim stanie prawnym organy mają rozpatrzyć z wyłączeniem tej części tego przepisu, która  została ostatecznie uznana za niekonstytucyjną.

Zaczęło się od listu z prośbą o pomoc i udzielenie informacji o dostępnych świadczeniach. Napisał do nas młody człowiek z małej miejscowości w województwie małopolskim. W wyniku wypadku doznał ciężkich wieloodłamowych złamań obu kończyn dolnych. Od zdarzenia minęły dwa lata, ale droga powrotu do zdrowia była jeszcze długa z powodu braku zrostu kostnego. Pomimo tego chłopak nie poddaje się, stara się ćwiczyć, pionizować, rehabilitować. Nie jest to łatwe, bo sytuacja materialna rodziny uległa pogorszeniu. Mama poświęciła się opiece nad niepełnosprawnym synem, a dochody ojca i zasiłki z pomocy społecznej nie wystarczały na życie, lekarstwa, sprzęt rehabilitacyjno – medyczny i tak bardzo potrzebną rehabilitację.

W liście padło pytanie, czy jest szansa na świadczenie pielęgnacyjne dla mamy. Na naszej stronie internetowej rodzina przeczytała, że aby otrzymać to świadczenie niepełnosprawność osoby, nad którą jest sprawowana opieka powinna powstać przed 18 rokiem życia, albo przed 25 rokiem w toku nauki. Niestety, w tym wypadku powstała w wieku 26 lat. Napisaliśmy jednak, że Trybunał Konstytucyjny w 2014 roku stwierdził, że przepis różnicujący prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad dorosłą osobą niepełnosprawną ze względu na moment powstania niepełnosprawności jest niezgodny z Konstytucją RP. Dlatego warto odwoływać się od decyzji odmownych wydawanych przez ośrodki pomocy społecznej.  

W kontakcie telefonicznym potwierdziliśmy treść publikacji, zachęciliśmy do jak najszybszego złożenia wniosku o świadczenie pielęgnacyjne i zapewniliśmy o pomocy prawnej w przypadku konieczności odwołania w tej sprawie.

W lutym 2017 r. ośrodek pomocy społecznej działając z upoważnienia Burmistrza Miasta wydał decyzję orzekającą o odmowie świadczenia pielęgnacyjnego. Sporządziliśmy odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Nowym Sączu. Zwróciliśmy uwagę, że przepis, który stanowił dla organu podstawę odmowy świadczenia pielęgnacyjnego został uznany za niekonstytucyjny. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt: K 38/13 orzekł, że art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad dorosłą osobą niepełnosprawną ze względu na moment powstania niepełnosprawności, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Trybunał wskazał, iż ustawodawca ma obowiązek poprawić stan prawny w tym zakresie i przywrócić równe traktowanie opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych. W związku z tym zaskarżona decyzja jest krzywdząca, została wydana z naruszeniem Konstytucji oraz z naruszeniem prawa materialnego poprzez pominięcie zmiany normatywnej wynikającej z tego wyroku, co potwierdza utrwalone już orzecznictwo sądów administracyjnych. Wbrew stanowisku organu, zostały spełnione przesłanki do pobierania świadczenia pielęgnacyjnego z racji sprawowania opieki nad synem, którego niepełnosprawność istnieje od 25 roku życia.

W kwietniu 2017 roku Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Nowym Sączu wydało decyzję utrzymującą w mocy decyzję odmawiającą prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Sporządziliśmy skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie. Wskazaliśmy, że błędne jest stanowisko Kolegium stwierdzające, iż zarówno ono jak i organ I instancji związane obowiązującymi przepisami prawa było zobligowane do odmowy przyznania wnioskowanego świadczenia, bowiem nie zostało spełnione nadal obowiązujące kryterium określone w art.17 ust. 1 b ustawy – „na dzień wydania niniejszej decyzji ustawodawca nie dokonał zmiany omawianego przepisu i mimo, iż jest on niezgodny z Konstytucją RP, to nadal obowiązuje w stanie prawnym”. Zwróciliśmy uwagę, że skoro przepis określony w art. 17 ust.1 b ustawy o świadczeniach rodzinnych został uznany za niekonstytucyjny, a Konstytucja RP jest nadrzędnymi i najważniejszym aktem prawnym, to orzekanie o uprawnieniu do świadczenia pielęgnacyjnego, powinno dokonywać się z pominięciem niekonstytucyjnego przepisu. Nie jest winą opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, że ustawodawca nie dokonał koniecznej zmiany.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z dnia 26 lipca 2017 r. uchylił zaskarżoną decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego i poprzedzającą ją decyzję organu pierwszej instancji.

Sąd stwierdził, że:

w obecnej sytuacji prawnej nie jest dopuszczalne oparcie decyzji odmawiającej przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie tej części przepisu art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, której niekonstytucyjność stwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 21 października 2014 r. sygn. akt K 38/13. (…) Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Przyjęcie, że stwierdzenie niekonstytucyjności przepisu nie przekłada się na ukształtowanie nowego stanu prawnego jest sprzeczne z zasadami państwa prawa, które organy mają obowiązek wcielać w życie. Podkreślenia wymaga, że analogiczną ocenę prawną zaprezentowano również w licznych wyrokach sądów administracyjnych, co zostało podkreślone w skardze wniesionej w niniejszej sprawie.

W grudniu 2017 roku ośrodek pomocy społecznej po ponownym rozpatrzeniu sprawy wydał decyzję przyznającą świadczenie pielęgnacyjne z uwzględnieniem stanowiska Sądu.

Wyrok w sprawie III SA/Kr 647/17 z dnia 26 lipca 2017 r. jest publikowany w orzecznictwie Systemów Informacji Prawnej: LEX wydawnictwa Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o. (LEX nr 2333956) oraz Legalis wydawnictwa C.H.Beck Sp. z o.o. (Legalis nr 1650624).