Sąd Rejonowy w Katowicach wydał wyrok, w którym zmienił zaskarżone z pomocą SPES orzeczenie o stopniu niepełnosprawności i zaliczył odwołującego się do znacznego stopnia niepełnosprawności na stałe. W postępowaniu sądowym podzielił sporządzone przez zespół Ośrodka Poradnictwa zastrzeżenia do trzech opinii sądowo – lekarskich. Na tej podstawie powołał kolejnego biegłego, który stwierdził, że odwołujący się wymaga stałego nadzoru osób drugich i nie jest zdolny do samodzielnego funkcjonowania.

Prawie 3 lata temu zgłosiła się do nas mama niepełnosprawnego od urodzenia chłopca, który ukończył 16 lat  prosząc o pomoc w odwołaniu się od jego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Nie mogła pogodzić się z tym, że syn został zaliczony do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Szczegółowo opisała trudności w codziennym funkcjonowaniu 16 latka, wszystko z czym boryka się w konsekwencji swojego stanu zdrowia.

Sporządziliśmy odwołanie od orzeczenia Wojewódzkiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Województwie Śląskim (WZON). Uwzględniliśmy w nim dokumentację medyczną, opinie psychologiczno – pedagogiczne i informacje z wywiadu od rodzica. Wskazaliśmy, że chłopiec z uwagi na naruszenie sprawności fizycznej i psychicznej nie jest zdolny do samodzielnego życia, wymaga nie tylko stosowania wielu zabiegów usprawniających, ale również nieustannej opieki, dużej koncentracji uwagi i stałej obecności opiekuna. Wnieśliśmy o zaliczenie do znacznego stopnia niepełnosprawności na stałe.

WZON w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Sąd dopuścił w sprawie dowód z opinii biegłych z zakresu: psychiatrii, psychologii, neurologii.

Biegli z zakresu psychologii i psychiatrii w swojej opinii stwierdzili, że odwołujący kwalifikuje się do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Nie wymaga konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Zdaniem biegłych stała lub długotrwała pomoc mogłaby upośledzić wykształcone już zasoby i przyczynić się do tak zwanej wyuczonej bezradności.

Do opinii sporządziliśmy zastrzeżenia wnosząc o powołanie innego zespołu biegłych. Wykazaliśmy, że opinia została sporządzona między innymi w oparciu nietrafne i niespełniające kryteriów wiarygodności narzędzia diagnostyczne -  dla osoby, która nie posiada umiejętności odczytywania godziny zastosowano test Rysowania Zegara. Mama chłopca miała poważne wątpliwości, na ile biegły widząc kogoś zaledwie raz, na podstawie jednego badania trwającego około pięciu minut - tyle trwało badanie psychologiczne, jest w stanie stwierdzić, iż pomoc opiekunów prowadzić może do wyuczonej bezradności, skoro nie stwierdzają tego specjaliści z Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej, pod których stałą opieką dziecko pozostaje od urodzenia. Wręcz przeciwnie, zwracają oni uwagę, iż dziecko ma trudności z orientowaniem się w czasie i przestrzeni. Potrzebuje kontroli i pomocy ze strony dorosłych.

Wskazaliśmy, że stwierdzenie biegłych, iż pomoc opiekunów może prowadzić do wyuczonej bezradności jest całkowicie oderwane od rzeczywistości i krzywdzące, gdyż rodzice podejmują od wielu lat ogromny wysiłek, aby nauczyć syna na miarę jego możliwości samodzielności, co było związane z koniecznością zrezygnowania mamę przez kilka lat z zatrudnienia.

Wobec zgłoszenia zastrzeżeń sąd zlecił wydanie opinii innemu zespołowi biegłych.

Drugi zespół biegłych stwierdził, że chłopiec jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym. Nie jest osobą całkowicie zależną od otoczenia.

Sporządziliśmy zastrzeżenia, zwracając uwagę na brak logiki i sprzeczność we wnioskach opinii. Jeśli, jak wskazali biegli do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji, a równocześnie stwierdzili, że odwołujący funkcjonuje w wieku umysłowym 6 do poniżej 9 lat i ma znacznie ograniczoną zdolność do rozumienia otaczającej go rzeczywistości i formułowania o niej wniosków, to całkowicie niezrozumiałe i nielogiczne jest przyjęcie, że 17 letnia osoba, która funkcjonuje jak dziecko w wieku 6 lat jest w stanie samodzielnie pełnić role społeczne i samodzielnie egzystować w stopniu i w zakresie w jakim oczekuje się tego od osoby 17 letniej, czyli prawie pełnoletniej.

Według biegłych badany nie jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji, gdyż nie jest całkowicie zależny od otoczenia w zakresie higieny osobistej, pielęgnacji i karmienia lub w wykonywaniu czynności samoobsługowych, w prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz w ułatwianiu kontaktów z otoczeniem. Odnosząc się do tego stwierdzenia zwróciliśmy uwagę na potrzebę różnicowania definicji niezdolności do samodzielnej egzystencji postulowaną w literaturze fachowej:

W przypadku schorzeń somatycznych termin niezdolności do samodzielnej egzystencji zadaje się dotyczyć zasadniczo sprawności motorycznej pacjenta: możności utrzymania samodzielności w zakresie podstawowych czynności dnia codziennego: mycie się, ubieranie, jedzenie, utrzymywanie higieny, robienie zakupów, gotowanie itp. Pacjenci leczący się z powodu zaburzeń psychicznych zwykle nie mają poważniejszych ograniczeń w zakresie sprawności fizycznej – gdyż ograniczenie leży w ich psychice (…) Tym samym – jak się wydaje – termin niezdolności do samodzielnej egzystencji powinien być inaczej definiowany w przypadku schorzeń psychiatrycznych (…) I tak daleko idącą niesamodzielnością charakteryzują się osoby z wrodzonymi lub nabytymi deficytami intelektualnymi (inaczej z rozpoznaniem odpowiednio upośledzenia umysłowego lub otępienia. T. Zyss, Orzekanie o niezdolności do samodzielnej egzystencji w zaburzeniach psychicznych Orzecznictwo Lekarskie 2010, 7 (1), s.23-34.

W sprawie  został powołany biegły z zakresu neurologii. Stwierdził, że odwołujący z przyczyn neurologicznych jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym.  Swoje wnioski uzasadnił tym, iż chłopiec sprawiał wrażenie dziecka pogodnego, współpracującego, logicznie odpowiadał na pytania, prawidłowo spełniał polecenia, poruszał się sprawnie i samodzielnie. I na tej podstawie uznał, że brak jest podstaw do zmiany zaskarżonego orzeczenia i zaliczenia go do znacznego stopnia niepełnosprawności.

Po raz kolejny złożyliśmy zastrzeżenia. Wskazaliśmy, że biegły w sposób błędny interpretuje, iż samo zachowanie w trakcie przeprowadzania badania neurologicznego jest równoznaczne z tym, że badany nie spełnia przesłanek do zaliczenia go do znacznego stopnia niepełnosprawności. 

Przepis art. 4 ust. 1 i 4 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych stanowią, iż:

Art. 4  

1 .Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

(…)

4. Niezdolność do samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację.

Przepis  § 29 ust. 1 Rozporządzenia w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności stanowi, iż:

§ 29

1. Standardy w zakresie kwalifikowania do znacznego stopnia niepełnosprawności zawierają kryteria określające skutki naruszenia sprawności organizmu powodujące:

1) niezdolność do pracy - co oznacza całkowitą niezdolność do wykonywania pracy zarobkowej z powodu fizycznego, psychicznego lub umysłowego naruszenia sprawności organizmu;

2) konieczność sprawowania opieki - co oznacza całkowitą zależność osoby od otoczenia, polegającą na pielęgnacji w zakresie higieny osobistej i karmienia lub w wykonywaniu czynności samoobsługowych, prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz ułatwiania kontaktów ze środowiskiem;

3) konieczność udzielania pomocy, w tym również w pełnieniu ról społecznych - co oznacza zależność osoby od otoczenia, polegającą na udzieleniu wsparcia w czynnościach samoobsługowych, w prowadzeniu gospodarstwa domowego, współdziałania w procesie leczenia, rehabilitacji, edukacji oraz w pełnieniu ról społecznych właściwych dla każdego człowieka, zależnych od wieku, płci, czynników społecznych i kulturowych.

Z treści w/w przepisów nie sposób wyprowadzić wniosku, że osoba, która porusza się sprawnie i samodzielnie, nie może zostać zaliczona do znacznego stopnia niepełnosprawności. Opisaliśmy jakie trudności w pełnieniu ról społecznych przemawiają za zaliczeniem do znacznego stopnia niepełnosprawności.

Sąd powołał biegłego z zakresu neurologopedii celem wyjaśnienia złożonych zastrzeżeń i ze względu na to, że biegły neurolog zwrócił uwagę na ewentualną konieczność powołania biegłego z zakresu logopedii.

Biegły z zakresu neurologopedii stwierdził, że odwołujący wymaga konieczności stałej opieki osoby drugiej, a poziom jego sprawności funkcji językowych nie pozwala mu na samodzielne dokonywanie podstawowych czynności wymaganych w społeczeństwie tj. samodzielne zakupy, pójście do lekarza, przemieszczanie się z domu do placówek terapeutyczno – opiekuńczych. Wymaga więc stałego nadzoru osób drugich i nie jest zdolny do samodzielnego funkcjonowania.

WZON złożył zastrzeżenia do tej opinii i wniósł o oddalenie odwołania.

Biegły z zakresu neurologopedii w opinii uzupełniającej podtrzymał swoje wnioski i wskazał, że odwołujący jest osobą niepełnosprawną w stopniu znacznym.

Sporządziliśmy pismo procesowe, w którym wnieślismy o wydanie wyroku na podstawie opinii biegłego z zakresu neurologopedii i uzyskanego orzeczenia lekarza orzecznika ZUS, w którym ustalono, że chłopiec jest trwale niezdolny do samodzielnej egzystencji.

Sąd Rejonowy w Katowicach wyrokiem z dnia 12 lutego 2020 r., sygn. akt  VII U 207/17 zmienił zaskarżone orzeczenie o stopniu niepełnosprawności i zaliczył odwołującego się do znacznego stopnia niepełnosprawności na stałe.