Dzięki pomocy Ośrodka Poradnictwa SPES Samorządowe Kolegium Odwoławcze dwukrotnie uchyliło decyzje, w których córce pobierającej zasiłek dla opiekuna odmówiono prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Powodem odmowy było zastosowanie niekonstytucyjnego przepisu ustawy o świadczeniach rodzinnych warunkującego to prawo datą powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki. Kolegium po rozpatrzeniu odwołań przyznało świadczenie pielęgnacyjne z racji opieki nad mamą, której niepełnosprawność powstała po ukończeniu 25 roku życia.

Artykuł na stronie internetowej SPES Świadczenie pielęgnacyjne zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego  zainteresował osoby opiekujące się swoimi niepełnosprawnymi rodzicami. W styczniu 2018 r. skontaktowała się z nami córka, która musiała zrezygnować z pracy, aby zapewnić opiekę obłożnie chorej mamie. Poprosiła o pomoc w odzyskaniu świadczenia pielęgnacyjnego, które utraciła na skutek zmiany przepisów. Obecnie pobierała zasiłek dla opiekuna, który wynosi 520 zł. Otrzymanie świadczenia pielęgnacyjnego w kwocie 1477 zł poprawiłoby jej sytuację finansową.

Zgodnie z naszym zaleceniem złożyła w Urzędzie Miasta wniosek o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Otrzymała decyzję odmowną z uzasadnieniem, że niepełnosprawność jej mamy powstała po ukończeniu 25 roku życia. Sporządziliśmy odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego. Napisaliśmy, że decyzja jest krzywdząca, bo została wydana z naruszeniem Konstytucji oraz z  pominięciem treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r. wydanego w sprawie o sygn. K 38/13.

Kolegium uchyliło zaskarżoną decyzję w całości i sprawę przekazało do ponownego rozpatrzenia. W ocenie Kolegium odwołanie zasługiwało na uwzględnienie. Jedynym powodem przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia był brak wniosku z informacją o rezygnacji z dotychczasowego świadczenia dla opiekuna. Powinien o to wystąpić organ przyznający świadczenie.  

Po ponownym rozpatrzeniu sprawy Prezydent Miasta wydał drugą decyzję o odmowie przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. Stało się tak, pomimo, że kobieta wypełniła zalecenia Kolegium. Złożyła pisemną rezygnację z zasiłku dla opiekuna w dacie złożenia wniosku o świadczenie pielęgnacyjne.              

Urząd ponownie powołał się na treść zakwestionowanego przez Trybunał Konstytucyjny przepisu. Stwierdził, że przepis ten obowiązuje dopóki nie zostaną wprowadzone nowe rozwiązania ustawowe.

Byliśmy zaskoczeni, bo Samorządowe Kolegium Odwoławcze w uzasadnieniu swojej decyzji wskazało, że rozpoznając ponownie sprawę organ I instancji ma pominąć tę część ustawy o świadczeniach rodzinnych, którą Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 21 października 2014 r. (sygn. akt K 38/13) uznał za niezgodną z Konstytucją RP.

Sporządziliśmy drugie odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego. Wykazaliśmy, że  organ nie tylko nie uwzględnił wskazań Kolegium, lecz podjął próbę podważenia jednoznacznego rozstrzygnięcia Kolegium. Ponownie powołaliśmy się na utrwalone już orzecznictwo sądów administracyjnych. np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 21 lutego 2018 r., sygn. akt I OSK 2758/17 zgodnie z którym sporny przepis art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy o świadczeniach rodzinnych nie może wykluczać prawa do świadczenia pielęgnacyjnego osobie, której to prawo odebrano regulacją niekonstytucyjną, przymuszając niejako do ubiegania się o świadczenie mniej korzystne (zasiłek dla opiekuna), którego uzyskanie jest z kolei przesłanką uniemożliwiającą powrót do uzyskiwania świadczenia poprzedniego (świadczenia pielęgnacyjnego). Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że:

w obecnej sytuacji prawnej nie jest dopuszczalne oparcie decyzji odmawiającej przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie tej części art. 17 ust. 1b ustawy, której niekonstytucyjność stwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 21 października 2014 Zatem rozpoznając wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego złożony przez opiekuna dorosłej osoby niepełnosprawnej w takim stanie prawnym organy mają obowiązek zbadać, czy wnioskodawca spełnia warunki do przyznania tego świadczenia, określone w art. 17 ustawy, z wyłączeniem tej części tego przepisu, która z dniem 23 października 2014 r. została uznana za niekonstytucyjną. Stwierdzenie niekonstytucyjności określonego przepisu ustawy ze swej istoty tworzy nowy stan prawny od chwili wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Wyrok o sygnaturze K 38/13 został ogłoszony w Dzienniku Ustaw z dnia 23 października 2014 r. pod poz. 1443 i z tym dniem orzeczenie TK weszło w życie. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Przyjęcie, że stwierdzenie niekonstytucyjności przepisu nie przekłada się na ukształtowanie nowego stanu prawnego jest sprzeczne z zasadami państwa prawa, które organy mają obowiązek wcielać w życie”. (źródło: Serwis Informacji Prawnej LEX nr 2445696)

Samorządowe Kolegium Odwoławcze wydało drugą decyzję uwzględniającą odwołanie naszej klientki. Tym razem uchyliło w całości decyzję odmowną i przyznało jej świadczenie pielęgnacyjne od dnia 1 stycznia 2018 r. na stałe.

Kolegium stwierdziło, że organ I instancji skupił się wyłącznie na wskazaniu, że skarżąca nie spełnia warunku przyznania świadczenia z powodu, który nie powinien mieć w tej sprawie zastosowania, bo jest niekonstytucyjny. Przyjęte przez ustawodawcę kryterium momentu powstania niepełnosprawności jest dyskryminujące i nie powinno być stosowane ani obecnie, ani w przyszłości.