Jest wyrok w sprawie katowickiej uchwały mieszkaniowej. Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że część jej przepisów narusza prawo. SPES zabiegało o ich zmianę od dziesięciu lat. Wskazywaliśmy, że przepisy uchwały wykluczają osoby w najtrudniejszym położeniu z możliwości starania się o lokal komunalny oraz zwiększają ryzyko bezdomności. Są sprzeczne z Konstytucją RP oraz współczesnym modelem wychodzenia z bezdomności „Najpierw mieszkanie”.

Gmina powinna chronić przed bezdomnością

Ciężka choroba, niepełnosprawność własna lub bliskich, brak wsparcia ze strony rodziny i znajomych mogą spaść niespodziewanie na każdego z nas. Utrata możliwości samodzielnego utrzymania lub zbyt niski dochód doprowadzają do utraty płynności finansowej, a stąd już coraz bliżej do tego, by wpaść w spiralę długów, stać się niewypłacalnym, zostać poddanym egzekucji i eksmisji. Wówczas życzylibyśmy sobie, a przynajmniej mielibyśmy nadzieję, że ktoś wyciągnie do nas pomocną dłoń. Odpowiedzialność za mieszkańców, którzy znaleźli się w takiej sytuacji, spoczywa na władzach gminy. Powinny one podejmować działania i szukać takich rozwiązań, które będą  służyły ludziom i pomogą im wyjść z trudnej sytuacji. Ważne jest jednocześnie, aby robiły to z poszanowaniem godności człowieka.

WPŁACAM DARDrogi Czytelniku! Prosimy Cię o wpłatę kilkuzłotowej darowizny oraz przekazanie 1,5% podatku na sfinansowanie rzecznictwa praw i poradnictwa obywatelskiego dla najuboższych. Dziękujemy!

Co czeka mieszkańca Katowic po eksmisji?

Tymczasem przepisy katowickiej uchwały mieszkaniowej są tak skonstruowane, że w praktyce wpychają osoby w kryzysie mieszkaniowym w bezdomność. Jak to możliwe, skoro władze gminy obowiązuje ustawa o ochronie praw lokatorów? Zgodnie z nią nie mogą one eksmitować nikogo na ulicę. Przepisy co prawda dają „koło ratunkowe” osobom eksmitowanym w postaci tzw. pomieszczenia tymczasowego.  Oznacza to, że po eksmisji trafiają do małego lokum, zwykle o wielkości około 6-8 metrów kwadratowych, w złym stanie, nieraz z toaletą na klatce schodowej. By zamieszkać w takim pomieszczeniu, osoba eksmitowana musi podpisać umowę na czas oznaczony. W okresie przejściowym osoba eksmitowana powinna poprawić swoją sytuację, składając na przykład wniosek o przydział lokalu komunalnego.

W rzeczywistości jest to niezwykle trudne. Problemy zdrowotne, trudności związane z niepełnosprawnością czy podeszłym wiekiem nie zawsze można szybko rozwiązać. Często w ogóle nie jest to możliwe. Co w sytuacji, kiedy umowa najmu pomieszczenia tymczasowego wygasa? Jaki plan pomocy i ochrony przed bezdomnością ma Miasto Katowice?

Wspieraj rzecznictwo praw SPES bez sięgania do kieszeni. Przekaż 1,5% podatku — nasz KRS 00000 14574

Do Ośrodka Poradnictwa SPES trafiają bezradni mieszkańcy

Praktyka Ośrodka Poradnictwa SPES pokazuje, że katowicki system ochrony mieszkańców przed bezdomnością działa wadliwie. Trafiały do nas osoby, które po zakończeniu umowy na pomieszczenie tymczasowe otrzymały  nakaz jego opuszczenia. Dokąd miałyby się przenieść? Pozostaje opcja noclegowni. To powtórna eksmisja.

Osoby, które przebywały w pomieszczeniu tymczasowym, nie mogły także uzyskać lokalu socjalnego. Dostawały one informację, że nie mogą się ubiegać o lokal socjalny, bo w miejscu, gdzie przebywają (czyli w pomieszczeniu tymczasowym) mają "nadmetraż". Zastanawialiśmy się, jak jest możliwy nadmetraż w pomieszczeniu o powierzchni zaledwie 8 metrów kwadratowych? Przecież na rynku tak małych lokali nie ma nawet w obrocie. Do tego, pomieszczenie tymczasowe nie jest przecież lokalem mieszkalnym, co wprost wynika z ustawy.

Mamy diagnozę i zapraszamy Miasto Katowice do konsultacji  

Analizując sprawy klientów Ośrodka Poradnictwa SPES, zbadaliśmy przepisy katowickiej uchwały mieszkaniowej w odniesieniu do ustawy o ochronie praw lokatorów oraz do Konstytucji RP.

Okazało się, że Miasto Katowice stosowało bezprawnie kryterium metrażowe w przypadku wniosku o lokal socjalny. Obowiązujące przepisy stanowią, że przy przyznawaniu lokalu socjalnego bierze się pod uwagę — oprócz braku tytułu prawnego do lokalu — tylko kryterium dochodowe.

Kwestia metrażu to nie wszystko. Miasto Katowice traktowało pomieszczenie tymczasowe na równi z lokalem komunalnym z chwilą, gdy mieszkańcowi kończyła się umowa najmu na ten pierwszy. Jest to również sprzeczne z prawem, gdyż są to dwa odrębne typy lokali.

Zarzuciliśmy Miastu Katowice, że w uchwale znajdują się zapisy sprzeczne z ustawą i Konstytucją RP. W okresie dziesięciu lat, począwszy od 2013 r., prowadziliśmy konsultacje społeczne, kierowaliśmy korespondencję do władz Miasta, w tym do Rady Miasta Katowice, organizowaliśmy spotkania z przedstawicielami katowickiego Samorządu – wszystko po to, aby zwrócić uwagę władz na poważny problem społeczny, jakim jest wykluczanie przez władze naszego Miasta osób w najtrudniejszym położeniu, z możliwości starania się o lokal komunalny.

WPŁACAM DARDrogi Czytelniku! Prosimy Cię o wpłatę kilkuzłotowej darowizny oraz przekazanie 1,5% podatku na sfinansowanie rzecznictwa praw i poradnictwa obywatelskiego dla najuboższych. Dziękujemy!

Skarżymy do sądu wadliwe przepisy katowickiej uchwały mieszkaniowej

Żadne z naszych argumentów nie znalazły aprobaty Zarządu i Rady Miasta Katowice, dlatego dwa razy zaskarżyliśmy uchwałę władz Miasta do sądu. W latach 2013-2017 uzyskaliśmy korzystny wyrok w sprawie nieuprawnionego stosowania kryterium metrażowego przy ubieganiu się o lokal socjalny. Miasto Katowice usunęło to kryterium z uchwały. W latach 2017-2023 zabiegaliśmy o zmianę przepisów prawa i postępowania władz Miasta w sprawie pomieszczeń tymczasowych, aby nie były one uznawane za tożsame z lokalami mieszkalnymi, gdyby skończył się najmem pomieszczenia tymczasowego. Odrębne skargi złożyli  także Wojewoda Śląski oraz Prokurator Okręgowy. I tym razem sąd uznał, że część zapisów uchwały mieszkaniowej Miasta Katowice jest niezgodna z prawem.

Przekaż 1,5% podatku — nasz KRS 00000 14574. Dzięki Tobie udzielamy porad bezpłatnie najbardziej potrzebującym.

Model wychodzenia z bezdomności „Housing First” a katowickie przepisy

Miasto Katowice stworzyło konstrukcje prawne, które tylko pozornie pomagają w rozwiązaniu problemu bezdomności osób eksmitowanych z własnych mieszkań. Pomieszczenie tymczasowe, czyli to „koło ratunkowe” dla osoby eksmitowanej, de facto nie chroni obywatela, bo ten, zaraz po zakończeniu umowy najmu, musi je opuścić, bez żadnej perspektywy życia na przyszłość. Miasto nie widzi problemu w tym, że ktoś miałby zamieszkać w noclegowni, a wręcz rekomenduje osobom pokrzywdzonym takie rozwiązanie. Nasi klienci byli informowani przez pracowników MOPS w Katowicach,  że jeśli pójdą do noclegowni, to zwiększą swoje szanse na przydział lokalu. Pomijany jest tu zupełnie fakt, że spędzenie choć jednej nocy w noclegowni jest doświadczeniem traumatycznym, mogącym pozbawić człowieka walczącego o swój byt resztek sił i godności.

Postępowanie władz Miasta Katowice jest sprzeczne ze współczesnymi metodami wychodzenia z bezdomności. W wielu krajach na świecie także w Polsce, z powodzeniem jest wprowadzany model „Najpierw Mieszkanie” (z ang. „Housing First”) opracowany przez dr Sama Tsemberisa („Housing First. The Pathways Model to End Homelessness for People with Mental Illness and Addiction” (Tsemberis, 2010). W modelu tym w pierwszej kolejności proponuje się osobie mieszkanie. Odwrócona jest kolejność pomagania, tj. osoba w kryzysie bezdomności nie musi zasłużyć na mieszkanie, np. osiągając sukces w terapii, ale przydzielenie lokalu jest punktem wyjścia do poprawy sytuacji mieszkaniowej. Strategia zakłada stopniowe wycofywanie schronisk (noclegowni) na rzecz stałych form zamieszkania.

Strategia mieszkaniowa Miasta Katowice powinna zostać w tym zakresie niezwłocznie zmieniona. Wystąpiliśmy ponownie do Prezydenta Katowic z propozycją dialogu, spotkania w sprawie zmian polityki mieszkaniowej – czekamy na odpowiedź.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat naszej pracy nad zmianą przepisów katowickiej uchwały mieszkaniowej, zapraszamy na strony:

Przepisy lokalowe Miasta Katowice wydane z przekroczeniem delegacji ustawowej (2013 -2017)

Przepisy lokalowe Miasta Katowice wydane z naruszeniem prawa (2017 - )

Więcej na temat modelu „Najpierw Mieszkanie”

https://www.pathwayshousingfirst.org/

oraz na gruncie polskim

https://najpierwmieszkanie.org.pl/

https://mieszkania.um.warszawa.pl/-/najpierw-mieszkanie

https://bielany.um.warszawa.pl/-/reportaz-zamieszkani

Rzecznictwo praw SPES finansowane jest przez Narodowy Instytut Wolności - Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021 – 2030.