W systemie służby zdrowia rozróżniamy dwa rodzaje zakładów opiekuńczych: są to zakłady opiekuńczo – lecznicze oraz zakłady pielęgnacyjno – opiekuńcze. Obie te placówki mają na celu zapewnienie opieki osobom przewlekle chorym oraz osobom, które przebyły leczenie szpitalne i mają ukończony proces diagnozowania, leczenia operacyjnego lub intensywnego leczenia zachowawczego, lecz nie wymagają już pobytu na oddziale szpitalnym.

Zakłady opiekuńcze są przeznaczone dla pacjentów, którzy powinni zostać objęci okresową całodobową pielęgnacją oraz kontynuacją leczenia ze względu na stan zdrowia i niesprawność fizyczną, brak samodzielności w samoopiece i samopielęgnacji, konieczność stałej kontroli lekarskiej oraz potrzebę profesjonalnej pielęgnacji i rehabilitacji. 

Skierowanie do zakładu opiekuńczego

Zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 25 czerwca 2012 r. w sprawie kierowania do zakładów opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych to świadczeniobiorca, czyli osoba, która chce skorzystać z możliwości pobytu w zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub pielęgnacyjno-opiekuńczym, występuje do lekarza ubezpieczenia zdrowotnego z wnioskiem o wydanie skierowania do zakładu opiekuńczego. Do wniosku należy załączyć wywiad pielęgniarski oraz zaświadczenie lekarskie.

 W procesie kierowania do zakładu opiekuńczego istnieją dwie możliwości:

1. W przypadku gdy pacjent znajduje się w domu, skierowanie wystawia lekarz pierwszego kontaktu – wraz z pielęgniarką środowiskową ocenia, czy pacjent kwalifikuje się do skierowania. Dokumentację, po jej skompletowaniu, należy samodzielnie przekazać do wybranej placówki. Co istotne, informacje o zakładach opiekuńczo-leczniczych możemy znaleźć na stronach Narodowego Funduszu Zdrowia NFZ: www.nfz.gov.pl (należy wybrać województwo, w którym szukamy zakładu i zaznaczyć w wyszukiwarce specjalizację świadczenia całodobowe pielęgnacyjno-opiekuńcze). Na stronach NFZ można także sprawdzić czas oczekiwania na przyjęcie.
2. W przypadku, gdy pacjent przebywa szpitalu, skierowanie wystawia szpital. Wówczas szpital zazwyczaj przekazuje skierowanie bezpośrednio do konkretnej placówki.

Czas oczekiwania na miejsce jest bardzo różny w poszczególnych placówkach i województwach, zależy on także od stanu pacjenta. Jeżeli pacjent jest w domu, a jego stan zdrowia jest stabilny, zwykle oznacza dłuższy czas oczekiwania. Natomiast, gdy pacjent jest tzw. „szpitalny”, wtedy jego stan jest pilny, a przyjęcie do zakładu opiekuńczego jest priorytetowe.

Bardziej szczegółowo procedura skierowania do zakładu opiekuńczego wygląda następująco:
Lekarz ubezpieczenia zdrowotnego wydaje skierowanie, w przypadku gdy pacjent spełnia kryteria objęcia świadczeniami gwarantowanymi udzielanymi w warunkach stacjonarnych, które realizowane są w zakładach opiekuńczych dla osób dorosłych lub dla dzieci i młodzieży do ukończenia 18. roku życia, o których mowa w rozporządzeniu w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej, tzw. koszykowym. W rozporządzeniu tym czytamy, że świadczenia gwarantowane wymienione w tym rozporządzeniu, są udzielane chorym wymagającym ze względu na stan zdrowia całodobowych świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych, rehabilitacyjnych oraz kontynuacji leczenia, a niewymagających hospitalizacji w oddziale szpitalnym, który w ocenie skalą poziomu samodzielności, tzw. „skalą Barthel”, otrzymali 40 punktów lub mniej. W przypadku dzieci do ukończenia 3. roku życia nie dokonuje się oceny skalą Barthel. Do zakładu opiekuńczego nie przyjmuje się chorego, który w ocenie skalą Barthel otrzymał 40 punktów lub mniej, jeżeli podstawowym wskazaniem do objęcia go opieką jest zaawansowana choroba nowotworowa, choroba psychiczna lub uzależnienie.

Oceny stanu zdrowia dokonuje się za pomocą karty oceny:

• przed przyjęciem świadczeniobiorcy do zakładu opiekuńczego ‒ lekarz ubezpieczenia zdrowotnego i pielęgniarka ubezpieczenia zdrowotnego,
• w dniu przyjęcia świadczeniobiorcy do zakładu opiekuńczego, na koniec każdego miesiąca lub w przypadku zmiany stanu zdrowia ‒ lekarz i pielęgniarka danego zakładu opiekuńczego.

Pacjenta do zakładu opiekuńczego przyjmuje kierownik zakładu opiekuńczego w porozumieniu z lekarzem udzielającym świadczeń w tym zakładzie opiekuńczym.

Co ważne do wniosku pacjent jest obowiązany dołączyć również dokumenty stwierdzające wysokość swojego dochodu np. potwierdzenie wpływu emerytury/renty, wynagrodzenia za pracę, może to być też zeznanie podatkowe za ubiegły rok. Wniosek, skierowanie oraz wywiad pielęgniarski i zaświadczenie lekarskie nie są wymagane w przypadku, gdy sąd opiekuńczy wyda orzeczenie o umieszczeniu świadczeniobiorcy w zakładzie opiekuńczym. W takiej sytuacji orzeczenie sądu opiekuńczego stanowi podstawę do umieszczenia w takim zakładzie. 

Czy pobyt w zakładach opiekuńczych jest odpłatny?

Pobyt w zakładzie opiekuńczo-leczniczym jest odpłatny. 

Miesięczna opłata za pobyt w zakładzie opiekuńczym, obejmująca koszty wyżywienia i zakwaterowania jest ustalana przez kierownika zakładu opiekuńczego. Opłatę ustala się ponownie po każdorazowej zmianie wysokości dochodu świadczeniobiorcy przebywającego w zakładzie opiekuńczym.

Opłatę ustala się na podstawie dokumentów stwierdzających wysokość dochodu świadczeniobiorcy, w szczególności: 

• decyzji organu rentowego albo emerytalno-rentowego ustalającego wysokość emerytury, renty albo renty socjalnej; do decyzji można załączyć zgodę świadczeniobiorcy ubiegającego się o skierowanie do zakładu opiekuńczego na potrącanie opłaty za pobyt w zakładzie opiekuńczym przez właściwy organ rentowy albo emerytalno-rentowy ze świadczenia wypłacanego przez ten organ, lub
•  decyzji o przyznaniu zasiłku stałego; do decyzji można załączyć zgodę świadczeniobiorcy ubiegającego się o skierowanie do zakładu opiekuńczego do odbioru tych należności przez zakład opiekuńczy.

Miesięczną opłatę ustala się w wysokości odpowiadającej 250  proc. najniższej emerytury, z tym że opłata nie może być wyższa niż kwota odpowiadająca 70 proc. miesięcznego dochodu świadczeniobiorcy w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej.

Miesięczną opłatę za wyżywienie i zakwaterowanie dziecka do ukończenia 18. roku życia, a jeżeli kształci się dalej - do ukończenia 26. roku życia, przebywającego w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, pielęgnacyjno-opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej, który udziela świadczeń całodobowych, ustala się w wysokości odpowiadającej 200  proc. najniższej emerytury – z tym że opłata nie może być wyższa niż kwota odpowiadająca 70  proc. miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej.

W przypadku czasowej nieobecności świadczeniobiorcy w zakładzie opiekuńczym w trakcie jego pobytu w tym zakładzie opiekuńczym, obliczając opłatę uwzględnia się liczbę dni pobytu świadczeniobiorcy poza zakładem opiekuńczym, przy czym opłatę oblicza się w ten sposób, że za dni pobytu poza zakładem opiekuńczym opłata wynosi 70% opłaty pobieranej za dni obecności w zakładzie opiekuńczym.