Osobie legitymującej się orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności przysługują dodatkowe uprawnienia pracownicze. Wynikają one z przepisów o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Dotyczą czasu pracy, przerw w pracy i wymiaru urlopu.

Uprawnienia pracownika z orzeczonym lekkim stopniem niepełnosprawności

1. nie może pracować więcej niż 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo
2. nie może być zatrudniony w godzinach nocnych i w godzinach nadliczbowych
3. ma prawo do dodatkowej 15 minutowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek, czas tej przerwy jest wliczany do czasu pracy.

Uprawnienia pracownika z orzeczonym umiarkowanym i znacznym stopieniem niepełnosprawności

1. czas jego pracy nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo
2. nie może być zatrudniony w godzinach nocnych i w godzinach nadliczbowych
3. ma prawo do dodatkowej 15 minutowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek, czas tej przerwy  jest wliczany do czasu pracy
4. ma prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym
5. ma prawo do czasu wolnego od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym lub w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.

Warto wiedzieć

Pracownicy nie muszą przedkładać pracodawcy specjalnego zaświadczenia o celowości stosowania krótszego czasu pracy. Jest to ich uprawnienie ustawowe przysługujące na podstawie orzeczenia o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, od dnia dostarczenia orzeczenia pracodawcy.

Ograniczeń czasu pracy wszystkich osób niepełnosprawnych nie stosuje się do pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu.  Ograniczeń czasu pracy nie stosuje się też, gdy zatrudniony pracownik sam zrezygnuje z tego prawa, składając pracodawcy wniosek o skierowanie na badania lekarskie. Po badaniach pracownik powinien otrzymać zaświadczenie lekarskie ze   zgodą na niestosowanie wobec niego  przepisu o skróconym czasie pracy. Koszty ewentualnych badań, na które będzie kierował lekarz w celu ustalenia dopuszczalności stosowania do osoby niepełnosprawnej ogólnych norm czasu pracy, obciążają pracodawcę.

Łączny wymiar dodatkowego urlopu pracownika i zwolnienia od pracy w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym nie może przekroczyć 21dni roboczych w roku kalendarzowym. Przykładowo: Gdy turnus rehabilitacyjny będzie trwał 3 tygodnie to jest 15 dni roboczych, to wymiar dodatkowego urlopu pracownika wyniesie tylko 6 dni.

Zwolnienie od pracy w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy przysługuje bez ograniczenia liczbą dni. Jednak pracownik może je uzyskać tylko, gdy czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.

Osoba zatrudniona pozostająca w stosunku pracy, która w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej utraciła zdolność do pracy na dotychczasowym stanowisku ma prawo do tego, aby pracodawca przygotował dla niej odpowiednie stanowisko pracy.

Osoba, która uległa wypadkowi powinna zgłosić gotowość przystąpienia do pracy w ciągu miesiąca od uzyskania statusu osoby niepełnosprawnej. Z kolei pracodawca jest zobowiązany zorganizować odpowiednie dla niej miejsce pracy w okresie do trzech miesięcy od dnia zgłoszenia tej osoby gotowości przystąpienia do pracy. Pracodawca nie ma takiego obowiązku, jeżeli wypadek przy pracy nastąpił z winy pracownika.

Osoba niepełnosprawna, która wraz z osobami pełnosprawnymi ubiegała się o stanowiska urzędnicze, przeszła pomyślnie nabór i została zakwalifikowana do grona 5 najlepszych kandydatów ma pierwszeństwo w uzyskaniu zatrudnienia w urzędzie, w którym ubiega się o pracę.  Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w tym urzędzie, w miesiącu poprzedzającym datę upublicznienia ogłoszenia o naborze musi być niższy niż 6%.

Co zrobić, gdy pracodawca narusza przepisy o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych?

Naruszanie przez pracodawcę przepisów o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, tak jak w przypadku naruszania przez pracodawcę wszelkich innych przepisów prawa pracy, można zgłosić Państwowej Inspekcji Pracy.

W zależności od sytuacji i struktury organizacyjnej pracodawcy, przed złożeniem skargi w Państwowej Inspekcji Pracy, można rozważyć zgłoszenie naruszenia przepisów o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych osobie czy też komórce organizacyjnej pracodawcy, która jest zwierzchnikiem nad osobą, która dopuszcza się naruszenia. Zdarza się, że np. w siedzibie głównej pracodawcy osoby zarządzające nie mają wiedzy o tym, że w oddziale firmy dochodzi do naruszania praw pracowniczych -  i wystarczy zawiadomić jednostkę nadrzędną, by został przywrócony stan zgody z prawem.    

Zadaniem Państwowej Inspekcji Pracy jest w szczególności nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych.

W przypadku stwierdzenia łamania praw pracowniczych inspektorzy pracy mogą  w szczególności nakazać usunięcie stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie,  nałożyć mandat, kierować wnioski o ukaranie do sądów rejonowych, powiadamiać prokuraturę o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.