Z ulgi rodzinnej, zwanej również ulgą na dziecko, mogą korzystać podatnicy, którzy w roku podatkowym wykonywali wobec małoletniego dziecka władzę rodzicielską, pełnili funkcję opiekuna prawnego lub funkcję rodziny zastępczej lub utrzymywali dzieci pełnoletnie, uczące się bądź niepełnosprawne

Ulga rodzinna (ulga na dziecko) to możliwość odliczenia od podatku dochodowego określonej kwoty, zależnej od ilości wychowywanych małoletnich dzieci lub pozostających na utrzymaniu dzieci pełnoletnich. Uprawnienie do skorzystanie z niej zależne jest od formy, w jakiej jako podatnicy rozliczamy się z fiskusem, a w  przypadku posiadania jednego dziecka, również od wysokości dochodu.

Kto może skorzystać z ulgi rodzinnej

Z ulgi na każde małoletnie dziecko może skorzystać rodzic, opiekun prawny, rodzic zastępczy, który w roku podatkowym:

• wykonywał władzę rodzicielską;
• pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało;
• sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.

Prawo do odliczenia ulgi przysługuje za każdy miesiąc kalendarzowy roku podatkowego (proporcjonalnie do kwoty należnej za cały  rok podatkowy), w którym podatnik wykonywał władzę, pełnił funkcję opiekuna prawnego albo sprawował opiekę.

Jak chodzi o ulgę na dziecko pełnoletnie, może z niej skorzystać podatnik utrzymujący pełnoletnie dziecko związku z wykonywaniem ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego lub w związku ze sprawowaniem funkcji rodziny zastępczej, jeśli dziecko:

• otrzymuje zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną - niezależnie od wieku,
• nie ukończyło 25. roku życia, kontynuuje naukę w szkołach, o których mowa w przepisach regulujących polski lub zagraniczny system oświaty lub szkolnictwo wyższe, oraz poza dochodami z renty rodzinnej nie uzyskało w roku podatkowym dochodów podlegających opodatkowaniu w łącznej wysokości przekraczającej 3 089 zł

Odliczenie ulgi na dziecko nie przysługuje, poczynając od miesiąca kalendarzowego, w którym dziecko:

• na podstawie orzeczenia sądu zostało umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie w rozumieniu przepisów o świadczeniach rodzinnych;
• wstąpiło w związek małżeński.

Wysokość ulgi rodzinnej za rok 2021

W rozliczeniu za rok 2021, wysokość ulgi za każdy miesiąc kalendarzowy wynosi:

• 92,67 zł na pierwsze dziecko (rocznie 1 112,04 zł), 
• 92,67 zł na drugie dziecko (rocznie 1 112,04 zł),
• 166,67 zł na trzecie dziecko (rocznie 2 000,04 zł),
• 225,00 zł na czwarte i oddzielnie taką samą kwotę na każde kolejne dziecko (rocznie 2 700 zł).

Limit dochodu w przypadku posiadania jednego dziecka

W przypadku posiadania minimum dwójki dzieci, ulga rodzinna przysługuje bez względu na dochód i stan cywilny.  W przypadku posiadania jednego dziecka, ulga rodzinna będzie przysługiwać, jeśli w roku 2021  dochody nie przekroczyły:

• 112.000 zł - w przypadku podatnika pozostającego przez cały rok podatkowy w związku małżeńskim (sumuje się dochody podatnika i jego małżonka), przy czym za podatnika pozostającego w związku małżeńskim nie uważa się osoby, w stosunku do której orzeczono separację oraz osoby pozostającej w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek jest pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności;
• 56.000 zł - w przypadku podatnika niepozostającego w związku małżeńskim, w tym również przez część roku, za wyjątkiem podatnika samotnie wychowującego dziecko  - w tym przypadku limit wynosi 112.000 zł.

W rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, podatnikiem samotnie wychowującym dziecko jest rodzic (opiekun), który samotnie wychowuje dziecko, będący :

• panną,  kawalerem
• wdową, wdowcem
• rozwódką, rozwodnikiem
• osobą, w stosunku do której orzeczono separację
• osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.

W dniu 19 września 2019 roku wpłynął do Sejmu projekt nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (projekt wniesiony przez Komisję do Spraw Petycji Sejmu RP), której celem jest stworzenie rodzicom małoletnich dzieci, posiadających orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, możliwości odliczania ulgi rodzinnej bez względu na kwotę dochodu uzyskiwanego przez rodzica lub rodziców w roku podatkowym. Przebieg procesu legislacyjnego można śledzić tutaj.

Zasady obliczania wysokości ulgi rodzinnej

Obliczając wysokość ulgi należy pamiętać, że na każde dziecko w danym miesiącu przysługują różne wartości kwoty ulgi (takie same są tylko dla 1 i 2 dziecka). Nie jest tak, że przy 4 dzieci przysługuje równa „podwyższona” kwota ulgi na każde dziecko. W takim przypadku kwota podwyższona przysługuje na 4 dziecko, niższa na 3 dziecko, a jeszcze niższa na 1 i 2 dziecko. W rozliczeniu kwoty te należy końcowo sumować.  Do liczby dzieci wliczane są tylko te dzieci, na które przysługuje ulga. W związku z tym, przy rozliczaniu ulgi na dzieci w systemie miesięcznym w poszczególnych miesiącach kwoty odliczeń mogą się różnić - są uzależnione od liczby dzieci, na które w danym miesiącu przysługuje ulga. Przykładowo, jeśli pełnoletnie uczące się dziecko w trakcie roku ukończy 25 lat , od następnego miesiąca, nie jest wliczane do łącznej ilości dzieci, na jakie ulga przysługuje. Jeśli z kolei w trakcie roku urodzi się kolejne dziecko, jest doliczane do liczby dzieci w rodzinie w miesiącu urodzenia.

Odliczenie ulgi od podatku dochodowego dotyczy łącznie obojga rodziców, opiekunów prawnych dziecka albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim. W związku z tym, ulga może być wykorzystana bądź tylko przez jedno z nich – czyli odliczona od podatku jednego z rodziców lub opiekunów, bądź też przez oboje wspólnie - kwotę tę mogą odliczyć od podatku w częściach równych lub w dowolnej proporcji przez nich ustalonej. W razie braku porozumienia stosuje się zasadę, że ulga należy się proporcjonalnie do faktycznego okresu wykonywania władzy rodzicielskiej w roku podatkowym.

Ulga rodzinna a forma opodatkowania 

Z ulgi można skorzystać wówczas, gdy opłacamy podatek na zasadach ogólnych, czyli rozliczając się według skali podatkowej. Jeżeli chcemy skorzystać z ulgi rodzinnej, do rozliczenia rocznego PIT–36 lub PIT– 37 należy dołączyć załącznik PIT/O.

Nie można natomiast skorzystać z ulgi rodzinnej rozliczając dochody opodatkowane w sposób uproszczony - stawką liniową (PIT-36L), ryczałtem ewidencjonowanym (PIT-28) bądź kartą podatkową Jeśli równolegle uzyskujemy dochód opodatkowany według zasad ogólnych  - na przykład zasiłek chorobowy, wynagrodzenie za pracę czy dochody z najmu prywatnego, które deklaruje się w rozliczeniu rocznym PIT-37 lub PIT-36, mamy prawo do zastosowania ulgi od tych właśnie dochodów.

Zwrot niewykorzystanej ulgi

W sytuacji, gdy podatnik osiągnął w danym roku podatkowym na tyle niskie dochody, że nie mógłby skorzystać w pełni z przysługującej mu ulgi, może wystąpić o jej zwrot. Kwota niewykorzystanej ulgi, jaką wówczas podatnik otrzyma, nie może jednak przekroczyć łącznej kwoty zapłaconych przez podatnika składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, które podlegają odliczeniu. By uzyskać zwrot niewykorzystanej ulgi, podatnik musi złożyć na zasadach ogólnych zeznanie o wysokości osiągniętego dochodu/poniesionej straty za dany rok podatkowy (PIT 36 lub PIT 37).  Niestety, dodatkowy zwrot ulgi jest brany pod uwagę przy obliczaniu dochodu uprawniającego do świadczeń rodzinnych. Może się wobec tego zdarzyć, iż rodziny o niskich dochodach po otrzymaniu dodatkowego zwrotu ulgi stracą prawo do pobierania świadczeń rodzinnych.

Weryfikacja uprawnień do ulgi rodzinnej

Na żądanie organów podatkowych, podatnik jest obowiązany przedstawić zaświadczenia, oświadczenia oraz inne dowody niezbędne do ustalenia prawa do odliczenia, w szczególności:

• odpis aktu urodzenia dziecka;
• zaświadczenie sądu rodzinnego o ustaleniu opiekuna prawnego dziecka;
• odpis orzeczenia sądu o ustaleniu rodziny zastępczej lub umowę zawartą między rodziną zastępczą a starostą;
• zaświadczenie o uczęszczaniu pełnoletniego dziecka do szkoły.