Roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. To oznacza, że po upływie określonego okresu czasu, uzależnionego od rodzaju roszczenia, wierzyciel nie będzie mógł ich skutecznie dochodzić od dłużnika.

Do dnia 9 lipca 2018 r. przedawnienie roszczenia nie było jednak przez sąd uwzględniane z urzędu, to znaczy bez zgłoszenia tego zarzutu w odpowiednim terminie przez dłużnika; dotyczyło to zarówno dłużnika będącego konsumentem, jak i przedsiębiorcą.  

Natomiast od dnia 9 lipca 2018 r. obowiązuje zasada, iż po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi. Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Oznacza to, że jeśli wierzyciel będący przedsiębiorcą występuje z pozwem przeciwko konsumentowi, sąd ma obowiązek z urzędu – czyli bez zarzutu, czy wniosku ze strony konsumenta - zbadać, czy dług jest przedawniony i jeśli doszło do przedawnienia – powództwo zostanie oddalone. Jednak w wyjątkowych przypadkach sąd może, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności. W takiej sytuacji, sąd powinien rozważyć w szczególności:

• długość terminu przedawnienia;
• długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia;
• charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.

Terminy przedawnienia roszczeń

Począwszy od dnia 9 lipca 2018 r. ulegają zmianie terminy przedawnienia roszczeń.

Do dnia 9 lipca 2018 r., o ile przepisy szczególne dotyczące danego rodzaju zobowiązań nie stanowiły inaczej, termin przedawnienia wynosił lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata.

Od dnia 9 lipca 2018 r., jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe (do których zaliczają się również odsetki za opóźnienie w zapłacie) oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

Jak chodzi o roszczenia, które powstały przed dniem 9 lipca 2018 r. i w tej dacie nie były jeszcze przedawnione – obowiązuje zasada, iż stosuje się nowe terminy przedawnienia.  Jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem 9 lipca 2018 r. - jeżeli jednak przedawnienie, którego bieg terminu rozpoczął się przed dniem 9 lipca 2018 r., nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia wcześniej, to przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu.

Każdorazowo zalecamy konsultację prawną, by ocenić długość okresu przedawnienia w danym przypadku.

Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne – to znaczy od dnia, w którym dłużnik miał spłacić dług bądź w inny sposób wykonać dane zobowiązanie. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Natomiast bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia.

Natomiast roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju (albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd), przedawnia się z upływem lat sześciu lat (poprzednio do dnia 9 lipca 2018 r. – dziesięć lat), chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu.

Oznacza to, że jeśli na przykład wierzyciel pozwie dłużnika do sądu i uzyska wyrok bądź zostanie zawarta ugoda w sądzie, ma on sześć lat czasu na to, by wszcząć postępowanie egzekucyjne, by ściągnąć  dług. Jeśli chodzi o roszczenia okresowe, którymi są na przykład alimenty – raty alimentacyjne za okres ponad trzech lat wstecz nie ściągnięte od dłużnika ulegają przedawnieniu, jeśli wierzyciel w tym czasie nie wystąpił o ich egzekucję. To samo dotyczy odsetek od należności głównej – odsetki za okres ponad trzech lat wstecz ulegają przedawnieniu.

Przykładowo:  wyrok, w którym sąd zasądził od dłużnika kwotę 2000 zł z odsetkami do dnia 1 lutego 2015 r., uprawomocnił się w dniu 1 września 2015 r., w dniu 2 września 2015 r. wierzyciel wystąpił do sądu o nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności. W dniu 1 marca 2019 r. wierzyciel składa u komornika wniosek o wszczęcie egzekucji – zatem roszczenie stwierdzone wyrokiem co do zasady nie uległo jeszcze przedawnieniu (6 lat minęłoby z dniem 2 września 2021 r., przedawnienie nastąpiłoby z dniem 31 grudnia 2021 r., jako że koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego), natomiast przedawnieniu uległy odsetki za okres ponad trzech lat wstecz od daty wszczęcia egzekucji  – czyli odsetki należne za okres od dnia 1 lutego 2015 r. do dnia 31 grudnia 2016 r. (koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego).

Do dnia 21 sierpnia 2019 r. komornik przy wszczęciu egzekucji nie badał, czy dochodzone przez wierzyciela roszczenie uległo przedawnieniu, a jeśli roszczenie to było przedawnione i dłużnik chciał się uchylić od jego zapłaty - musiał wytoczyć przeciwko wierzycielowi powództwo o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w części, w jakiej roszczenie to jest przedawnione,  tzw. powództwo przeciwegzekucyjne - opozycyjne.

Po zmianie przepisów, począwszy od dnia 21 sierpnia 2019 r., jeśli z treści tytułu wykonawczego wynika, że termin przedawnienia dochodzonego roszczenia upłynął, do wniosku o wszczęcie egzekucji wierzyciel ma obowiązek dołączyć dokument, z którego wynika, że doszło do przerwania biegu przedawnienia.  Jeśli wierzyciel dokumentu tego nie przedłożył – komornik odmawia wszczęcia egzekucji. Jeśli zaś egzekucja został wszczęta, a dłużnik kwestionuje przerwanie biegu przedawnienia – powinien wówczas wytoczyć powództwo o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w części, w jakiej roszczenie to jest przedawnione. Istotnym jest, że dłużnik powinien wytoczyć przedmiotowe powództwo przed wyegzekwowaniem przez komornika roszczenia objętego tytułem wykonawczym, ponieważ po jego wyegzekwowaniu, dłużnik traci prawo to wytoczenia powództwa opozycyjnego..      

Zawieszenie biegu przedawnienia roszczeń 

Bieg przedawnienia roszczenia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:

•  w przypadku roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom - przez czas trwania władzy rodzicielskiej;
•  w przypadku roszczeń, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę - przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;
•  w przypadku roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu - przez czas trwania małżeństwa;
•  w przypadku  wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - przez czas trwania przeszkody.

Wstrzymanie zakończenia biegu przedawnienia

Przedawnienie względem osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych (osoba małoletnia, osoba ubezwłasnowolniona) nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od ustanowienia dla niej przedstawiciela ustawowego albo od ustania przyczyny jego ustanowienia.
 Jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata, jego bieg liczy się od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego albo od dnia, w którym ustała przyczyna jego ustanowienia.

 Powyższe zasady stosuje się odpowiednio do biegu przedawnienia przeciwko osobie, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia.

Przerwanie biegu przedawnienia

 Bieg przedawnienia przerywa się:

• przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia np. złożenie pozwu w sądzie, wniosek do sądu o zawezwanie do próby ugodowej, złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji do komornika;
• przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje np. zawarcie z wierzycielem ugody co do terminu spłaty długu czy też rozłożenie długu na raty, wniosek do wierzyciela o rozłożeniu długu na raty;
• przez wszczęcie mediacji.

W razie przerwania przedawnienia przez czynność wymienioną powyżej w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone.

Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo – co oznacza, że jeśli np. została wszczęta egzekucja komornicza długu wynikającego z wyroku czy też nakazu zapłaty, który został wydany 5 lat temu (wykonanie jeszcze się nie przedawniło) i komornik po jakimś czasie umorzył postępowanie z uwagi na bezskuteczność egzekucji – to od daty  umorzenia postępowania egzekucyjnego na nowo biegnie 6 letni termin przedawnienia roszczenia. 

Wybrane terminy przedawnienia