Trzeci raz odmówili świadczenia

Menu podstrony Aktualności

Trzeci raz odmówili świadczenia 20.04.2022

Złożyliśmy skargę do sądu administracyjnego. Tym razem pracownicy kolegium odwoławczego wymyślili nowy powód odmowy świadczenia pielęgnacyjnego dla Anny, która zrezygnowała z pracy, by zaopiekować się tatą. Zdaniem urzędników to mama Anny powinna sprawować opiekę. Nie sprawdzili, czy to możliwe.

Wcześniejszy etap sprawy Anny opisaliśmy w artykule Art. 17 zmorą opiekunów. Ośrodek pomocy społecznej trzy razy z rzędu odmówił jej przyznania świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu opieki nad niepełnosprawnym ojcem, ignorując wytyczne kolegium odwoławczego, że kryterium daty powstania niepełnosprawności podopiecznego nie powinno być stosowane. Zespół Ośrodka Poradnictwa SPES sporządził dla Anny trzecie z kolei odwołanie do kolegium odwoławczego (jest to organ, do którego można się odwołać od decyzji ośrodka pomocy społecznej). Wydawało się, że w tej sprawie nic nas już nie zaskoczy – a jednak.

WPŁACAM DAR Drogi Czytelniku! Prosimy Cię o wpłatę kilkuzłotowej darowizny oraz przekazanie 1% podatku na sfinansowanie rzecznictwa praw i poradnictwa obywatelskiego dla najuboższych. Dziękujemy!

Kolegium odwoławcze: to żona powinna zająć się mężem, gdyż jest sprawna

Kolegium odwoławcze utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję ośrodka pomocy społecznej. W uzasadnieniu ponownie wskazało, że kryterium daty powstania niepełnosprawności, określone w art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, jako niezgodne z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, nie może być stosowane – ale decyzja ośrodka pomocy społecznej mimo to jest jednak prawidłowa. Dlaczego? Ponieważ ojciec Anny pozostaje w związku małżeńskim, a jego żona Irena – mama Anny — nie legitymuje się znacznym stopniem niepełnosprawności – art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy. Nie ma znaczenia, czy Irena faktycznie może opiekować się mężem.

Co ciekawe, dla ośrodka pomocy społecznej jedyną przeszkodą w przyznaniu Annie świadczenia pielęgnacyjnego, była data powstania niepełnosprawności ojca. Ośrodek pomocy społecznej nie miał żadnych wątpliwości, że żona Irena nie może sprawować nad mężem, gdyż opiekuje się swoją niepełnosprawną w stopniu znacznym siostrą Alicją i pobiera z tego tytułu świadczenie pielęgnacyjne. Tym razem to kolegium literalnie zastosowało przepis, pomijając prokonstytucyjną wykładnię art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy, stosowaną przez sądy administracyjne.

Nadzieja w prokonstytucyjnej wykładni stosowanej przez sądy administracyjne

Art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a stanowi, że świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

W orzecznictwie sądów administracyjnych prezentowany jest pogląd, iż przepis art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych powinien być rozumiany celowościowo, a nie literalnie. Sprawowanie opieki nad osobą pozostającą w związku małżeńskim przez inną osobę niż małżonek, lecz obciążoną obowiązkiem alimentacyjnym, w szczególności przez dziecko niepełnosprawnego małżonka, nie wyłącza możliwości przyznania świadczenia pielęgnacyjnego osobie sprawującej opiekę. Przyznanie tegoż świadczenia możliwe jest także w sytuacji, gdy małżonek obowiązany do sprawowania opieki nad niepełnosprawnym współmałżonkiem sam nie legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, ale obiektywnie nie jest zdolny tego obowiązku wypełnić, a opiekę tą – niejako w zastępstwie małżonka – sprawuje osoba zobowiązana w dalszej kolejności do alimentacji na rzecz osoby wymagającej opieki.

Przykładowo, takie stanowisko pojawiło się w wyrokach:

Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 stycznia 2021 r., sygn. akt I OSK 2103/20 oraz z dnia 18 listopada 2021 r., sygn. akt I OSK 744/21,
Wojewódzkiego Sądu Administracyjny w Poznaniu z dnia 12 sierpnia 2021 r., sygn. II SA/Po 199/21,
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 7 lipca 2021 r. , sygn. II SA/Rz 662/21,
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 24 czerwca 2021 r., sygn. II SA/Gl 390/21,
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 24 czerwca 2021 r., sygn. III SA/Gd 451/21.

Niestety, sądy administracyjne nie są w tym względzie jednolite. Przykładowo, Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 14 października 2021 r. sygn. akt I OSK 635/21, w wyroku z dnia 26 października 2021 r. I OSK 700/21 opowiedział się za literalną wykładnią przepisu i stwierdził, że pozostawanie osoby niepełnosprawnej wymagającej opieki w związku małżeńskim, gdy małżonek nie legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, wyklucza – co do zasady – z kręgu uprawnionych do uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego krewnych zobowiązanych do świadczenia alimentacyjnego w dalszej kolejności po małżonku i nie ma tu żadnych wyjątków.

Pomoc SPES – złożyliśmy skargę do sądu

Zespół Ośrodka Poradnictwa SPES sporządził dla Anny skargę do sądu administracyjnego. Z niecierpliwością czekamy na rozstrzygnięcie. W skardze został w szczególności postanowiony zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy (art. 17 ust. 1 i ust. 1a w związku z art. 17 ust. 5 pkt 2 lit a ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych). Urzędnicy zastosowali nieprawidłową wykładnię, która narusza Konstytucję RP, tj.:

zasadę równości wobec prawa (art. 32 ust.1) i sprawiedliwości społecznej (art. 2),
zasadę obowiązku udzielania szczególnej pomocy rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej (art. 71 ust. 1 zdanie drugie) i osobom niepełnosprawnym (art. 69),

Skutkiem tego, było pozbawienie Anny prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu opieki nad ojcem w sytuacji, gdy jego żona opieki tej nie może sprawować.

Dramatyczne wybory członów rodziny

Co mają zrobić Anna i Irena? Czy Irena ma zrezygnować z opieki nad siostrą Alicją, by opiekować się mężem? A kto zaopiekuje się wtedy Alicją? Jeśli opiekę nad Alicją przejęłaby Anna – to jako siostrzenica nie otrzyma przecież świadczenia pielęgnacyjnego, gdyż nie jest obciążona obowiązkiem alimentacyjnym wobec cioci i w tym zakresie nie ma żadnej furtki prawnej. Irena ma oddać Alicję do domu opieki społecznej, by opiekować się mężem, a Anna mogła wrócić do pracy? Dlaczego rodzina jest stawiana przed takimi dylematami…

Nie jest zrozumiałe, dlaczego przepisy, które regulują prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, komplikują w gruncie rzeczy proste sytuacje, gdy osoba najbliższa rezygnuje czy też nie podejmuje pracy zarobkowej, by opiekować się niepełnosprawnym członkiem rodziny. To ustawodawca nie przewidział sytuacji, którą przyniosło życie i to on powinien reagować i dostosowywać przepisy do ludzkich potrzeb – a tak się niestety nie dzieje. Chaos prawny niestety trwa, a jego konsekwencje ponoszą osoby niepełnosprawne i ich rodziny – staramy się to zmienić.

Zachęcamy Annę, by się nie poddawała – choć ręce opadają, gdy czyta się kolejną odmowną decyzję i bezduszne uzasadnienie. Należy się odwoływać i walczyć o swoje prawa, wykorzystać wszelkie możliwości proceduralne – kropla drąży skalę. Może sąd administracyjny orzeknie prokonstytucyjnie, a nie na podstawie literalnego brzmienia przepisów, a ustawodawca w końcu dostrzeże konieczność zmiany ustawy.

Zmieniajmy rzeczywistość — dla nas, dla naszych bliskich, dla wszystkich, którzy staną przed wyborem podjęcia się opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny.

Więcej na temat naszych inicjatyw w tej sprawie można znaleźć na stronie: Nowelizacja ustawy o świadczeniach rodzinnych - przesłanki do świadczenia pielęgnacyjnego (2020 - )