Czy rodzina zostanie razem?

Menu podstrony Aktualności

Czy rodzina zostanie razem? 09.02.2022

SPES zaskarżyło decyzje MOPS do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Wygraliśmy, a Basia odzyskała nadzieję, że uzyska świadczenie pielęgnacyjne. Potrzebuje tych pieniędzy jak wody, bo zrezygnowała z pracy, by zaopiekować się ukochaną mamą - schorowaną i całkiem zdaną na bliskich. Czy Basię będzie stać na dalszą opiekę nad mamą w domu? Czekamy na kolejną decyzję urzędników. Oby była ludzka i zgodna z Konstytucją RP.

Barbara zrezygnowała z pracy, by opiekować się mamą. Mama po udarze jest prawie całkiem sparaliżowana. Mąż mamy – ojciec Barbary – również jest schorowanym seniorem, ma ponad 75 lat, ale nie posiada orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności. Barbara w zasadzie opiekuje się obojgiem rodziców. W grudniu 2020 r. Barbara złożyła w MOPS (ośrodek pomocy społecznej) wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu opieki nad matką.

WPŁACAM DAR Drogi Czytelniku! Prosimy Cię o wpłatę kilkuzłotowej darowizny oraz przekazanie 1% podatku na sfinansowanie rzecznictwa praw i poradnictwa obywatelskiego dla najuboższych. Dziękujemy!

MOPS odmówił Barbarze świadczenia pielęgnacyjnego.

Urzędnicy odmówili świadczenia pielęgnacyjnego z dwóch powodów:

niepełnosprawność mamy nie powstała do ukończenia 18. roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia — przeszkoda określona w art. 17 ust. 1 b ustawy o świadczeniach rodzinnych
mama pozostaje w związku małżeńskim, a jej mąż nie legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności – przeszkoda określona w art. 17 ust. 5 pkt 2 lit a. ustawy.

Urzędnicy ślepo stosują przepisy – nikogo nie interesuje, że rezygnując z pracy, aby zaopiekować się mamą, Barbara straciła źródło utrzymania. Rodzina jest w bardzo trudnej sytuacji. Może trzeba rozważyć umieszczenie mamy w domu pomocy społecznej… trzeba przecież mieć za co żyć...

Organ wyższej instancji odrzuca argumenty SPES

Zespół Ośrodka Poradnictwa SPES sporządził odwołanie od decyzji MOPS do organu wyższej instancji, tj. do Samorządowego Kolegium Odwoławczego (SKO). W odwołaniu przywołaliśmy orzecznictwo sądów administracyjnych. Sędziowie coraz częściej podkreślają konieczność prokonstytucyjnej wykładni przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych. Innymi słowy, należy interpretować przepis tak, aby służył on obywatelowi. Jego dosłowną treść trzeba zestawić z faktyczną sytuacją konkretnych ludzi.

Jak chodzi o pierwszą przyczynę odmowy – raczej było pewne, że SKO stwierdzi, że MOPS nie może stosować przepisu, który został uznany przez Trybunał Konstytucyjny za sprzeczny z Konstytucją w zakresie, w jakim uzależnia przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego od daty powstania niepełnosprawności podopiecznego.

Problemem była przede wszystkim druga przyczyna odmowy — czyli okoliczność, że mąż mamy, a ojciec Barbary, nie posiada orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności. SKO poparło decyzję MOPS właśnie z tej przyczyny — stwierdziło, że art. 17 ust. 5 pkt 2 lit a. ustawy jest jednoznaczny i nie pozostawia żadnej furtki.

Więcej na ten temat pisaliśmy tutaj: Świadczenie pielęgnacyjne zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego (2016-2017)

SPES składa skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

Sporządziliśmy dla Barbary skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach (WSA). Główny zarzut: naruszenie zasad wyrażonych w Konstytucji RP:

równości wobec prawa (art. 32 ust.1)
sprawiedliwości społecznej (art. 2)
obowiązku udzielania szczególnej pomocy rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej (art. 71 ust. 1 zdanie drugie) i osobom niepełnosprawnym (art. 69),

Zignorowanie tych zasad dla Barbary zakończyło się tym, że została pozbawiona prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu opieki nad matką. W sytuacji gdy jej ojciec (mąż mamy) opieki tej nie może sprawować z przyczyn obiektywnych – z racji swego stanu zdrowia i niepełnosprawności. Ważną okolicznością jest fakt, że urzędnicy nie sprawdzili, jaka jest sytuacja rodziny, a jedynie poprzestali na sprawdzeniu, czy ojciec ma orzeczenie.

Rozbieżne interpretacje przepisów

Orzecznictwo sądów administracyjnych nie jest jednolite w kwestii wykładni art. 17 ust. 5 pkt 2 lit a. ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Przykładowo, Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 25 stycznia 2021 r., sygn. akt I OSK 2103/20 zastosował prokonstytucyjną interpretację przepisu i stwierdził, że sprawowanie opieki nad osobą pozostającą w związku małżeńskim przez inną osobę niż małżonek, lecz obciążoną obowiązkiem alimentacyjnym, w szczególności przez dziecko niepełnosprawnego małżonka, nie wyłącza możliwości przyznania świadczenia pielęgnacyjnego osobie sprawującej opiekę.

Przyznanie tegoż świadczenia możliwe jest także w sytuacji, gdy małżonek obowiązany do sprawowania opieki nad niepełnosprawnym współmałżonkiem sam nie legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, ale obiektywnie nie jest zdolny tego obowiązku wypełnić, a opiekę tą – niejako w zastępstwie małżonka – sprawuje osoba zobowiązana w dalszej kolejności do alimentacji na rzecz osoby wymagającej opieki. Tym samym pozostawanie w związku małżeńskim będzie stanowić tylko wtedy przeszkodę w przyznaniu świadczenia, gdy małżonek osoby wymagającej opieki będzie w stanie skutecznie taką pomoc świadczyć.

Z kolei w wyroku z dnia z dnia 14 października 2021 r., sygn. akt I OSK 575/21 Naczelny Sąd Administracyjny (w innym składzie) zajął odmienne, niekorzystne dla opiekunów stanowisko i uznał, że pozostawanie osoby niepełnosprawnej wymagającej opieki w związku małżeńskim, gdy małżonek nie legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, wyklucza – co do zasady – z kręgu uprawnionych do uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego krewnych zobowiązanych do świadczenia alimentacyjnego w dalszej kolejności po małżonku. Taka wykładnia, według Sądu, nie jest sprzeczna z zasadami wyrażonymi w Konstytucji.

Wyrok WSA w Gliwicach – dobry dla Barbary

Zdając sobie sprawę z rozbieżnych interpretacji przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych, z niepokojem czekaliśmy z Barbarą na wyrok. Obecnie, w czasie pandemii Covid-19, regułą jest rozpoznawanie spraw na posiedzeniu niejawnym. Gdy WSA w Gliwicach doręczył Barbarze wyrok – radość była ogromna.

WSA w wyroku z dnia 28 października 2021 r. o sygn. akt II SA/Gl 709/21 w całości zgodził się z zarzutami SPES i uchylił decyzje obu instancji, czyli MOPS i SKO.

Sąd stwierdził, że interpretacja przepisów dotyczących sprawy (art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych) musi wykraczać poza ich językowe brzmienie i musi być zgodna z Konstytucją RP.

W przypadku Barbary – zdaniem sądu – należało ustalić, czy opieki może podjąć się współmałżonek, a nie poprzestawać tylko na ustaleniu, czy ma orzeczenie, co nie oddaje faktycznej sytuacji. Jeśli współmałżonek nie jest w stanie tego obowiązku wypełnić, a w jego zastępstwie tę pomoc jest w stanie realizować córka Barbara, to brak jest podstaw do odmowy przyznania przedmiotowego świadczenia.

Sąd wskazał, że stanowisko to uwzględnia cel i istotę świadczenia pielęgnacyjnego, które przysługuje nie osobie wymagającej opieki, ale osobie, która tę opiekę sprawuje, rezygnując z tego powodu z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną. Świadczenie to ma za zadanie przynajmniej częściowo zrekompensować wydatki ponoszone przez rodzinę w związku z koniecznością zapewnienia opieki i pielęgnacji niepełnosprawnej osobie, zdejmując tym samym z Państwa obowiązek zapewnienia opieki osobom jej potrzebującym w zorganizowanych, zinstytucjonalizowanych formach.

Czy Barbara uzyska świadczenie pielęgnacyjne?

Wyrok WSA w Gliwicach w sprawie Barbary nie jest jeszcze prawomocny. SKO może wnieść skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) w terminie 30 dni od doręczenia wyroku. Jeśli SKO złoży skargę kasacyjną – będziemy towarzyszyć Barbarze i walczyć wraz z nią również na etapie postępowania przed NSA. Wszytko wówczas zależeć będzie od tego, na jaki skład sędziowski trafi sprawa Barbary — jak opisaliśmy powyżej, sędziowie NSA mają rozbieżne poglądy na temat interpretacji art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Jeśli SKO złoży skargę kasacyjną i NSA ją uwzględni, opowiadając się za językową, dosłowną interpretacją przepisu – Barbara nie otrzyma świadczenia pielęgnacyjnego – i to będzie niestety koniec sprawy…

Jeśli NSA oddali skargę kasacyjną, opowiadając się za systemową, celowością i prokonstytucyjną wykładnią – sprawa wróci do MOPS i ten ma obowiązek zastosować się do interpretacji przepisów i wytycznych, zawartych w wyroku WSA w Gliwicach. MOPS będzie ustalać, czy mąż faktycznie może opiekować się żoną, a jeśli z powodu wieku i stanu zdrowia męża nie jest to możliwe — powinien przyznać Barbarze świadczenie pielęgnacyjne. Tak samo będzie w przypadku, gdy SKO nie wniesie skargi kasacyjnej.

Konsekwencje chaosu prawnego ponoszą opiekunowie i ich rodziny

Ustawodawca toleruje niewyobrażalny wręcz chaos w regulacjach dotyczących świadczeń dla opiekunów osób niepełnosprawnych – sytuacja ta trwa od wielu lat. Szczegóły na ten można znaleźć w pozostałych naszych publikacjach. Konsekwencje tego stanu rzeczy ponoszą zarówno opiekunowie, jak i ich podopieczni – cała rodzina. Opiekunowie borykają się z codziennym trudem opieki i z problemami, jakie się z tym wiążą. Państwo powinno ich wspierać i udzielać pomocy, by osoba niepełnosprawna, niezdolna do samodzielnej egzystencji, tak długo, jak to możliwe, przebywała w swoim środowisku rodzinnym, a nie w domu pomocy społecznej.

Dzieje się niestety wręcz przeciwnie, osoba podejmująca się opieki nad najbliższym członkiem rodziny, wobec obecnej treści art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych, może nie otrzymać świadczenia pielęgnacyjnego z uwagi na rozbieżności interpretacyjne. I z czego ma żyć? Konieczna jest zmiana ustawy, uwzględniająca prokonstytucyjne orzecznictwo sądów administracyjnych.

SPES od lat podejmuje działania rzecznicze, by doprowadzić do nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych – wesprzyj te działania. WSPIERAM