Dodatek pielęgnacyjny to świadczenie pieniężne wypłacane przez ZUS osobie uprawnionej do renty lub emerytury, jeśli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy i do niezdolną do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat. 

Niezdolność do samodzielnej egzystencji została zdefiniowana w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jako naruszenie sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. O stanie tym orzeka lekarz orzecznik ZUS w sytuacji, gdy jest rozpatrywany wniosek o rentę, albo w odrębnym orzeczeniu, gdy jest rozpatrywany sam wniosek o ustalenie prawa do dodatku pielęgnacyjnego. Osoba, która ukończyła 75 lat nie musi wnioskować o to świadczenie – otrzyma je „z urzędu”.   

Od niekorzystnego orzeczenia lekarza orzecznika w sprawie ustalenia niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji można złożyć  sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS, a następnie odwołać się do sądu.

Warto zwrócić uwagę, że nie można pobierać równocześnie dodatku pielęgnacyjnego i zasiłku pielęgnacyjnego. 
Osobie, której przyznano dodatek pielęgnacyjny za okres, za który wypłacono zasiłek pielęgnacyjny, Zakład Ubezpieczeń Społecznych lub inny organ emerytalny lub rentowy, który przyznał dodatek pielęgnacyjny, wypłaca emeryturę lub rentę pomniejszoną o kwotę odpowiadającą wysokości wypłaconego za ten okres zasiłku pielęgnacyjnego i przekazuje tę kwotę na rachunek bankowy organu właściwego.

W przypadku gdy jest pobierany zasiłek pielęgnacyjny, a następnie zostaje przyznany dodatek pielęgnacyjny w ZUS, fakt ten należy zgłosić organowi, który wypłaca zasiłek pielęgnacyjny.  

Podobnie jak emerytura i renta, wysokość dodatku pielęgnacyjnego podlega waloryzacji, od 1 marca 2022 roku jego kwota wynosi 256,44 zł.

Dodatek pielęgnacyjny nie podlega egzekucji komorniczej.      

Osobie uprawnionej do emerytury lub renty przebywającej w domu pomocy społecznej, w zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym dodatek pielęgnacyjny nie przysługuje, chyba że przebywa poza tą placówką przez okres dłuższy niż 2 tygodnie w miesiącu.

Przedłużenie ważności orzeczeń i prawa do świadczenia z powodu stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii COVID-19  - patrz dział Orzekanie o niezdolności do pracy