Dodatek pielęgnacyjny to świadczenie pieniężne wypłacane przez ZUS osobie uprawnionej do renty lub emerytury, jeśli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy i do niezdolną do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat. 

Niezdolność do samodzielnej egzystencji została zdefiniowana w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jako naruszenie sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. O stanie tym orzeka lekarz orzecznik ZUS w sytuacji, gdy jest rozpatrywany wniosek o rentę, albo w odrębnym orzeczeniu, gdy jest rozpatrywany sam wniosek o ustalenie prawa do dodatku pielęgnacyjnego. Osoba, która ukończyła 75 lat nie musi wnioskować o to świadczenie – otrzyma je „z urzędu”.   

Od niekorzystnego orzeczenia lekarza orzecznika w sprawie ustalenia niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji można złożyć  sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS, a następnie odwołać się do sądu.

Warto zwrócić uwagę, że nie można pobierać równocześnie dodatku pielęgnacyjnego i zasiłku pielęgnacyjnego. Konsekwencją takiej sytuacji będzie wydanie decyzji nakazującej zwrot świadczenia nienależnie pobranego. Choć dodatek pielęgnacyjny i zasiłek pielęgnacyjny mają ten sam cel, to są przyznawane na podstawie innych ustaw i inne organy wypłacają to świadczenie. W przypadku gdy jest pobierany zasiłek pielęgnacyjny, a następnie zostaje przyznany dodatek pielęgnacyjny w ZUS, fakt ten należy zgłosić organowi, który wypłaca zasiłek pielęgnacyjny.  

Podobnie jak emerytura i renta, wysokość dodatku pielęgnacyjnego podlega waloryzacji, od 1 marca 2020 roku jego kwota wynosi 229,91 zł.

Dodatek pielęgnacyjny nie podlega egzekucji komorniczej.      

Osobie uprawnionej do emerytury lub renty przebywającej w domu pomocy społecznej, w zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym dodatek pielęgnacyjny nie przysługuje, chyba że przebywa poza tą placówką przez okres dłuższy niż 2 tygodnie w miesiącu.

Przedłużenie ważności orzeczeń i prawa do świadczenia z powodu stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii COVID-19  - patrz dział Orzekanie o niezdolności do pracy