Za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych ,,narażeniem zawodowym''.

Rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym albo po zakończeniu pracy w takim narażeniu, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych.

Podejrzenie choroby zawodowej zgłasza się:

• właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu (będzie nim odpowiednio: państwowy powiatowy inspektor sanitarny, państwowy graniczny inspektor sanitarny, państwowy wojewódzki  inspektor sanitarny, państwowy inspektor sanitarny Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, komendant wojskowego ośrodka medycyny prewencyjnej, inspektor wojskowy ośrodka medycyny prewencyjnej),
• właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy,

których właściwość ustala się według miejsca, w którym praca jest lub była wykonywana przez pracownika, lub według krajowej siedziby pracodawcy, w przypadku gdy dokumentacja dotycząca narażenia zawodowego jest gromadzona w tej siedzibie.

Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej dokonują:

• pracodawca zatrudniający pracownika, u którego podejrzewa się chorobę zawodową,
• lekarz (który w wyniku przeprowadzonych badań podejrzewa chorobę zawodową u pracownika)
• jak i może go dokonać sam pracownik lub były pracownik

Właściwy państwowy inspektor sanitarny wszczyna postępowanie, a w szczególności kieruje pracownika lub byłego pracownika, którego dotyczy podejrzenie, na badanie w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania, do jednostki orzeczniczej pierwszego stopnia.

Jednostkami orzeczniczymi pierwszego stopnia są:

• poradnie chorób zawodowych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy
• kliniki i poradnie chorób zawodowych uniwersytetów medycznych (akademii medycznych)
• poradnie chorób zakaźnych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy albo przychodnie i oddziały chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego - w zakresie chorób zawodowych zakaźnych i pasożytniczych
• podmioty lecznicze, w których nastąpiła hospitalizacja - w zakresie rozpoznawania chorób zawodowych u pracowników hospitalizowanych z powodu wystąpienia ostrych objawów choroby.

Jednostkami orzeczniczymi drugiego stopnia od orzeczeń wydanych przez lekarzy zatrudnionych w jednostkach orzeczniczych pierwszego stopnia są instytuty badawcze w dziedzinie medycyny pracy.

Lekarz orzecznik w jednostce pierwszego stopnia wydaje orzeczenie o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania, na podstawie wyników przeprowadzonych badań lekarskich i pomocniczych, dokumentacji medycznej pracownika lub byłego pracownika, dokumentacji przebiegu zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego.

Pracownik lub były pracownik, badany w jednostce orzeczniczej pierwszego stopnia, który nie zgadza się z treścią orzeczenia lekarskiego, może wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania przez jednostkę orzeczniczą drugiego stopnia – wniosek ten składa się w terminie 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarskiego, za pośrednictwem jednostki orzeczniczej pierwszego stopnia zatrudniającej lekarza, który wydał to orzeczenie.

Decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej albo decyzję o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej wydaje właściwy państwowy inspektor sanitarny. Decyzja ta doręczana jest zainteresowanemu pracownikowi lub byłemu pracownikowi, pracodawcy lub pracodawcom zatrudniającym pracownika w warunkach, które mogły spowodować skutki zdrowotne uzasadniające postępowanie w sprawie rozpoznania i stwierdzenia choroby zawodowej, jednostce orzeczniczej zatrudniającej lekarza, który wydał orzeczenie lekarskie i właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy.

Od powyższej decyzji przysługuje odwołanie do właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, Głównego Inspektora Sanitarnego, Głównego Inspektora Sanitarnego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, albo Głównego Inspektora Sanitarnego Wojska Polskiego, w terminie 14 dni od doręczenia decyzji stronie. Decyzja wydana przez powyższe organy jest ostateczna i przysługuje na nią skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji stronie.