Małżonek może domagać się eksmisji drugiego małżonka lub byłego małżonka w różnych trybach postępowania, w zależności przyczyn żądania eksmisji, rodzaju tytułu prawnego do mieszkania (najem, użyczenie, prawo własności, spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego) jak i w zależności od tego, czy prawo do mieszkania wchodzi do majątku wspólnego małżonków.   

Eksmisja na podstawie art. 13 ust. 2 ustawy o ochronie praw lokatorów

Jeśli małżonek lub były małżonek swoim rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie – drugi małżonek/były małżonek może wytoczyć przeciwko niemu  powództwo o nakazanie przez sąd eksmisji z tego mieszkania. Dotyczy to jednak małżonków/byłych małżonków zajmujących mieszkanie jako lokatorzy (czytaj SŁOWNICZEK - definicja lokatora), nie dotyczy zaś sytuacji, gdy są współwłaścicielami mieszkania bądź gdy właścicielem mieszkania jest jedno z nich (czytaj również w dziale Powody wszczęcia postępowania eksmisyjnego).

Eksmisja w postępowaniu w sprawie o rozwód lub separację na podstawie art. 58 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, a  jeden z małżonków, swym rażąco nagannym postępowaniem (np. przemoc, alkoholizm), uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie – wówczas sąd może w wyjątkowych wypadkach nakazać w wyroku rozwodowym jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka.
Procedura ta jest niemożliwa wtedy, gdy lokal mieszkalny stanowi majątek osobisty małżonka, który miałby być eksmitowany – gdy mieszkanie nie wchodzi do majątku wspólnego, możliwa jest natomiast wtedy, gdy chodzi o mieszkanie zajmowane przez małżonków zarówno na podstawie umowy najmu, użyczenia itp., gdy jest to mieszkanie spółdzielcze przysługujące obojgu małżonkom jak i gdy małżonkowie są współwłaścicielami mieszkania.

Eksmisja w sprawie o podział majątku po ustaniu wspólności majątkowej

Jeśli prawo do lokalu wchodzi do majątku wspólnego, na żądanie małżonka, któremu sąd przyznaje prawo do lokalu mieszkalnego, sąd orzeka eksmisję drugiego małżonka.
Wspólność ustawowa ustaje w wyniku orzeczonego przez sąd rozwodu, separacji, rozdzielności majątkowej, zawarcia przed notariuszem umowy majątkowej ustanawiającej rozdzielność majątkową, orzeczenia przez sąd ubezwłasnowolnienia małżonka, ogłoszenia upadłości przez małżonka.

Eksmisja na podstawie art. 11a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie

Jeśli sprawcą przemocy jest małżonek lub były małżonek; nie ma w tym przypadku znaczenia, jaki tytuł prawny przysługuje małżonkom lub jednemu z nich do lokalu mieszkalnego – czy jest to mieszkanie wynajmowane, użyczone itp., spółdzielcze, czy własnościowe  -  i czy  prawo do lokalu jest majątkiem wspólnym. Przesłanką do wydania przez sąd orzeczenia o zobowiązaniu do opuszczenia mieszkania jest bowiem fakt, że członek rodziny czyni szczególnie uciążliwym "wspólne zamieszkiwanie" (czytaj też uwagi zawarte w dziale Powody wszczęcia postępowania eksmisyjnego)