Rodzicielstwo, czyli macierzyństwo i ojcostwo może wynikać zarówno z więzi biologicznej, jak i więzi ściśle prawnej, wynikającej z przysposobienia (adopcji).

Na wstępie należy podkreślić, iż w przypadku orzeczenia przez sąd przysposobienia pełnego - czyli w sytuacji, gdy  rodzice przysposobionego wyrazili przed sądem opiekuńczym zgodę na jego przysposobienie bez wskazania osoby przysposabiającego - nie jest dopuszczalne ustalenie pochodzenia przysposobionego dziecka  przez uznanie ojcostwa, sądowe ustalenie lub zaprzeczenie jego pochodzenia, ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa.

Macierzyństwo

Kodeks rodzinny i opiekuńczy stanowi, iż matką dziecka jest kobieta, która je urodziła.

Aczkolwiek współczesna medycyna pozwala na zapłodnienie i poczęcie dziecka poza organizmem kobiety i donoszenie ciąży przez inną kobietę, tzw. matkę zastępczą, surogatkę  –  podkreślić należy, iż w polskim systemie prawnym macierzyństwo opiera się na fakcie urodzenia dziecka.

Okoliczność, że surogatka nie jest "genetyczną" matką dziecka, jest z prawnego punktu widzenia bez znaczenia i nie można na tej podstawie dokonać zaprzeczenia jej macierzyństwa. Jakakolwiek umowa pomiędzy surogatką a osobami chcących stać się rodzicami w przedmiocie tego, kto jest matką dziecka, byłaby niezgodne z prawem, a zatem nieważna.

Powództwo o ustalenie macierzyństwa

Jeżeli sporządzono akt urodzenia dziecka nieznanych rodziców albo macierzyństwo kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka zostało zaprzeczone -  można żądać ustalenia macierzyństwa.

Powództwo o ustalenie macierzyństwa wytacza dziecko przeciwko matce, a jeżeli matka nie żyje - przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy; w razie śmierci dziecka, które wytoczyło powództwo, ustalenia macierzyństwa mogą dochodzić jego zstępni. Matka wytacza powództwo o ustalenie macierzyństwa przeciwko dziecku, przy czym nie może go wytoczyć po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności. Jeżeli zaś dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, matka może wytoczyć powództwo o ustalenie macierzyństwa do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność.

Powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa

Jeżeli w akcie urodzenia jest wpisana jako matka kobieta, która dziecka nie urodziła, można żądać zaprzeczenia macierzyństwa - powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa dziecko wytacza przeciwko kobiecie wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka, a jeżeli kobieta ta nie żyje - przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy;

Matka wytacza powództwo przeciwko kobiecie wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka i przeciwko dziecku, a jeżeli kobieta ta nie żyje - przeciwko dziecku; kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka jako jego matka wytacza powództwo przeciwko dziecku. Z kolei mężczyzna, którego ojcostwo zostało ustalone z uwzględnieniem macierzyństwa kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka, wytacza powództwo przeciwko dziecku i tej kobiecie, a jeżeli ona nie żyje - przeciwko dziecku.

Matka albo kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka jako jego matka może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu sześciu miesięcy od dnia sporządzenia aktu urodzenia dziecka, natomiast mężczyzna, którego ojcostwo zostało ustalone z uwzględnieniem macierzyństwa kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka, może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się, że kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka nie jest matką dziecka - nie później jednak niż do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności.

Dziecko może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu trzech lat od osiągnięcia pełnoletności (co do zgodności z Konstytucją RP liczenia tego terminu od osiągniecia pełnoletności - patrz dział Zaprzeczenie ojcostwa).

Zaprzeczenie macierzyństwa nie jest dopuszczalne po śmierci dziecka, chyba że dziecko zmarło po wszczęciu postępowania. Jednakże w razie śmierci dziecka, które wytoczyło powództwo, ustalenia macierzyństwa mogą dochodzić jego zstępni.

Powództwo o ustalenie lub zaprzeczenie macierzyństwa może wytoczyć także prokurator, jeżeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego. Jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, prokurator może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność. Jeżeli dziecko zmarło po osiągnięciu pełnoletniości, wytoczenie przez prokuratora powództwa nie jest dopuszczalne.  

Przesłanką uwzględnienia powództwa o ustalenie macierzyństwa jest ustalenie, że określona kobieta jest matką biologiczną dziecka, zaś w przypadku powództwa o zaprzeczenie macierzyństwa – że kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka, nie jest jego matką biologiczną (co do tzw. surogatek – patrz uwagi powyżej).

Ojcostwo

Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje trzy sposoby ustalenia ojcostwa:

1. domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki
2. uznanie ojcostwa
3. ustalenie ojcostwa na mocy orzeczenia sądu.

Jeżeli nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż jego matki, albo gdy domniemanie takie zostało obalone, ustalenie ojcostwa może nastąpić albo przez uznanie ojcostwa albo na mocy orzeczenia sądu.

Jeżeli ojcostwo mężczyzny, który nie jest mężem matki, nie zostało ustalone, zarówno dziecko, jak i matka mogą dochodzić roszczeń majątkowych związanych z ojcostwem tylko jednocześnie z dochodzeniem ustalenia ojcostwa – patrz dział Roszczenia alimentacyjne matki dziecka pozamałżeńskiego.

Domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki

Jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że ojcem jest mąż matki. Domniemania tego nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie trzystu dni od orzeczenia separacji.

Jeżeli dziecko urodziło się przed upływem trzystu dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa, domniemywa się, że pochodzi ono od drugiego męża. Domniemanie to nie dotyczy przypadku, gdy dziecko urodziło się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji, na którą wyraził zgodę pierwszy mąż matki.

W praktyce oznacza to, że choćby nawet matka dziecka i jej mąż dokonując rejestracji urodzenia dziecka w urzędzie stanu cywilnego zgodnie twierdzili, że mąż matki nie jest ojcem dziecka, i nawet stawił się wraz z nimi biologiczny ojciec dziecka, który chciałby od razu uznać swoje ojcostwo – w akcie urodzenia dziecka jako ojciec będzie wpisany mąż matki. Jedynie wyrok sądu uwzględniający powództwo o zaprzeczenie ojcostwa spowoduje usunięcie danych matki męża jako ojca z aktu urodzenia dziecka.

Zaprzeczenie ojcostwa dziecka pochodzącego z małżeństwa

Domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki może być obalone tylko na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa – powództwo to może wytoczyć mąż matki, matka jak i dziecko.

Zaprzeczenie ojcostwa następuje przez wykazanie, że mąż matki nie jest ojcem dziecka.  Nie jest natomiast dopuszczalne natomiast zaprzeczenie ojcostwa w sytuacji, gdy dziecko urodziło się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji, na którą mąż matki wyraził zgodę.  

Jeśli mąż matki jest przekonany, że nie jest ojcem dziecka - może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę, nie później jednak niż do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności.

Jeżeli mąż matki został całkowicie ubezwłasnowolniony z powodu choroby psychicznej lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, na które zapadł w ciągu terminu do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, powództwo może wytoczyć jego przedstawiciel ustawowy. Termin do wytoczenia powództwa wynosi w tym wypadku sześć miesięcy od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego, a jeżeli przedstawiciel powziął wiadomość o urodzeniu się dziecka dopiero później - sześć miesięcy od dnia, w którym tę wiadomość powziął.

Jeżeli przedstawiciel ustawowy męża całkowicie ubezwłasnowolnionego nie wytoczył powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, mąż może wytoczyć powództwo po uchyleniu ubezwłasnowolnienia. Termin do wytoczenia powództwa wynosi w tym wypadku sześć miesięcy od dnia uchylenia ubezwłasnowolnienia, a jeżeli mąż powziął wiadomość o urodzeniu się dziecka dopiero później - sześć miesięcy od dnia, w którym tę wiadomość powziął.

Jeżeli zaś mąż matki zapadł na chorobę psychiczną lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne w ciągu terminu do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa i mimo istnienia podstaw do ubezwłasnowolnienia całkowitego nie został ubezwłasnowolniony, może on wytoczyć powództwo w ciągu sześciu miesięcy od ustania choroby lub zaburzeń, a gdy powziął wiadomość o urodzeniu się dziecka dopiero później - w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym tę wiadomość powziął.

Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa mąż matki powinien wytoczyć przeciwko dziecku i matce, a jeżeli matka nie żyje - przeciwko dziecku.

Matka może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa swego męża w ciągu sześciu miesięcy od urodzenia dziecka – powództwo wytacza przeciwko mężowi i dziecku, a jeżeli mąż nie żyje - przeciwko dziecku. W razie całkowitego ubezwłasnowolnienia matki, choroby psychicznej lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, na które zapadła w ciągu terminu do wytoczenia powództwa – terminy to wytoczenia powództwa są takie same, jak w przypadku męża matki w takiej sytuacji (patrz wyżej).

Przepis art. 70 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi, iż dziecko po dojściu do pełnoletności może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa męża swojej matki, nie później jednak niż w ciągu trzech lat od osiągnięcia pełnoletności.  Przepis ten został uznany wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16.05.2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 950)  za niezgodny z art. 30 w związku z art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP w zakresie, w jakim określa termin do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa męża matki niezależnie od daty powzięcia wiadomości przez pełnoletnie dziecko o tym, że nie pochodzi od męża matki.  Utrata mocy przepisu w tym zakresie nastąpiła z dniem  19.05.2018 r. Po wejściu w życie niniejszego wyroku termin do wytoczenia przez pełnoletnie dziecko powództwa o zaprzeczenie ojcostwa będzie musiał być liczony od daty, w której dziecko to dowiedziało się, że nie pochodzi od męża swojej matki. W przypadku natomiast dziecka, które dowiedziało się o swoim rzeczywistym pochodzeniu przed dojściem do pełnoletności, termin liczony będzie nadal od dnia osiągnięcia przez nie pełnoletności.

W razie całkowitego ubezwłasnowolnienia dziecka, choroby psychicznej lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, na które zapadło w ciągu terminu do wytoczenia powództwa – terminy to wytoczenia powództwa są takie same, jak w przypadku męża matki/ matki w takiej sytuacji (patrz wyżej).

Zaprzeczenie ojcostwa nie jest dopuszczalne po śmierci dziecka, chyba że dziecko zmarło po wszczęciu postępowania. W razie śmierci dziecka, które wytoczyło powództwo, zaprzeczenia ojcostwa mogą dochodzić jego zstępni.

Uznanie ojcostwa

Co do istoty, uznanie ojcostwa przez mężczyznę stanowi potwierdzenie przez niego, że wedle jego wiedzy jest ojcem dziecka.

Możliwe jest uznanie względem dziecka poczętego, jeszcze nieurodzonego.  W takiej sytuacji, jeżeli dziecko urodziło się po zawarciu przez matkę małżeństwa z innym mężczyzną niż ten, który uznał ojcostwo - nie zachodzi domniemanie pochodzenia dziecka o męża matki.

Uznanie ojcostwa następuje, gdy mężczyzna, od którego dziecko pochodzi, oświadczy przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, że jest ojcem dziecka, a matka dziecka potwierdzi jednocześnie albo w ciągu trzech miesięcy od dnia oświadczenia mężczyzny, że ojcem dziecka jest ten mężczyzna.  Uznanie ojcostwa dopuszczalne jest wówczas, gdy nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż jego matki, albo gdy domniemanie takie zostało obalone.

Kierownik urzędu stanu cywilnego wyjaśnia osobom zamierzającym złożyć oświadczenia konieczne do uznania ojcostwa przepisy regulujące obowiązki i prawa wynikające z uznania, przepisy o nazwisku dziecka oraz różnicę pomiędzy uznaniem ojcostwa a przysposobieniem dziecka; ma prawo odmówić przyjęcia oświadczeń koniecznych do uznania ojcostwa, jeżeli uznanie jest niedopuszczalne albo, gdy powziął wątpliwość, co do pochodzenia dziecka.

Uznanie ojcostwa może nastąpić także przed sądem opiekuńczym, a za granicą również przed polskim konsulem lub osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula, jeżeli uznanie dotyczy dziecka, którego oboje rodzice albo jedno z nich są obywatelami polskimi. Organy te mają prawo odmówić przyjęcia oświadczeń koniecznych do uznania ojcostwa z tych samych przyczyn, co kierownik urzędu stanu cywilnego.

W sytuacji wyjątkowej - w razie niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio życiu matki dziecka lub mężczyzny, od którego dziecko pochodzi, oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa może zostać zaprotokołowane przez notariusza albo złożone do protokołu wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy.  Protokół zawierający oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa powinien być niezwłocznie przekazany do urzędu stanu cywilnego właściwego do sporządzenia aktu urodzenia dziecka. Organy te mają prawo odmówić przyjęcia oświadczeń koniecznych do uznania ojcostwa z tych samych przyczyn, co kierownik urzędu stanu cywilnego.

Uznanie ojcostwa następuje z dniem urodzenia się dziecka także wtedy, gdy przed przeniesieniem do organizmu kobiety komórek rozrodczych pochodzących od anonimowego dawcy albo zarodka powstałego z komórek rozrodczych pochodzących od anonimowego dawcy albo z dawstwa zarodka mężczyzna oświadczy przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, że będzie ojcem dziecka, które urodzi się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji z zastosowaniem tych komórek albo tego zarodka, a kobieta ta potwierdzi jednocześnie albo w ciągu trzech miesięcy od dnia oświadczenia mężczyzny, że ojcem dziecka będzie ten mężczyzna.  Oświadczenia te są skuteczne, jeżeli dziecko urodziło się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji w ciągu dwóch lat od dnia złożenia oświadczenia przez mężczyznę.

Uznanie ojcostwa nie może nastąpić po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności.  Jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, uznanie ojcostwa może nastąpić w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym mężczyzna składający oświadczenie o uznaniu dowiedział się o śmierci dziecka, nie później jednak niż do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność.

Oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa może złożyć osoba, która ukończyła szesnaście lat i nie istnieją podstawy do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia. Jeśli osoba ta nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, może złożyć oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa tylko przed sądem opiekuńczym.

Powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa

Mężczyzna, który uznał ojcostwo, może wytoczyć powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi. W razie uznania ojcostwa przed urodzeniem się dziecka już poczętego bieg tego terminu nie może rozpocząć się przed urodzeniem się dziecka. Mężczyzna, który uznał ojcostwo, wytacza powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania przeciwko dziecku i matce, a jeżeli matka nie żyje - przeciwko dziecku.

Matka, która potwierdziła ojcostwo mężczyzny, może wytoczyć powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedziała się, że dziecko nie pochodzi od mężczyzny, który uznał ojcostwo. W razie uznania ojcostwa przed urodzeniem się dziecka już poczętego bieg tego terminu nie może rozpocząć się przed urodzeniem się dziecka.

Matka wytacza powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa przeciwko dziecku i mężczyźnie, który uznał ojcostwo, a jeżeli mężczyzna ten nie żyje - przeciwko dziecku.

W przypadku całkowitego ubezwłasnowolnienia mężczyzny który uznał ojcostwo lub matki dziecka, wystąpienia choroby psychicznej lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, na które zapadł lub zapadła w ciągu terminu do wytoczenia powództwa –  terminy do  wytoczenia przez nich powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania są analogiczne jak w przypadku powództwa o zaprzeczenie ojcostwa w takich sytuacjach – patrz dział Zaprzeczenie ojcostwa.

Po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa nie może być wytoczone ani przez matkę dziecka, ani przez mężczyznę, który uznał ojcostwo.

Dziecko może żądać ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa, jeżeli uznający mężczyzna nie jest jego ojcem. Z żądaniem tym dziecko może wystąpić po dojściu do pełnoletności, nie później jednak niż w ciągu trzech lat od jej osiągnięcia.  Przedmiotowy przepis art. 81 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jak chodzi o termin do wytoczenia powództwa jest analogiczny do treści art. 70 § 2 Kodeksu, który wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16.05.2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 950) został uznany za niekonstytucyjny w zakresie, w jakim określa termin do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa męża matki niezależnie od daty powzięcia wiadomości przez pełnoletnie dziecko o tym, że nie pochodzi od męża matki (patrz dział zaprzeczenie ojcostwa). Aczkolwiek Trybunał Konstytucyjny do tej pory nie badał zgodności 81 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z Konstytucją RP – uprawnionym będzie stwierdzenie, iż przepis art. 81 § 2 jest niezgodny z art. 30 w związku z art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP w takim samym zakresie, jak art. 70 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

W razie całkowitego ubezwłasnowolnienia dziecka, choroby psychicznej lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, na które zapadło w ciągu terminu do wytoczenia powództwa – terminy to wytoczenia powództwa są takie same, jak w przypadku powództwa o zaprzeczenie ojcostwa w takich sytuacjach  - patrz dział Zaprzeczenie ojcostwa.

Dziecko wytacza powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa przeciwko mężczyźnie, który uznał ojcostwo i przeciwko matce, a gdy matka nie żyje - tylko przeciwko temu mężczyźnie. Jeżeli mężczyzna ten nie żyje, powództwo powinno być wytoczone przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy.

W przypadku, gdy uznanie ojcostwa nastąpiło w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji (patrz dział uznanie ojcostwa) - ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy dziecko w rezultacie nie urodziło się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji.

Ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa nie jest dopuszczalne po śmierci dziecka, chyba że dziecko zmarło po wszczęciu postępowania.  Jeżeli natomiast uznanie ojcostwa nastąpiło po śmierci dziecka, powództwo powinno być wytoczone nie później niż do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność, przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy na miejsce dziecka. W razie śmierci dziecka, które wytoczyło powództwo, ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa mogą dochodzić jego zstępni.

Sądowe ustalenie ojcostwa

Jeżeli nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż jego matki, albo gdy domniemanie takie zostało obalone i jeśli nie doszło do uznania ojcostwa - ustalenie ojcostwa może nastąpić na mocy orzeczenia sądu.

Domniemywa się, że ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka, albo ten, kto był dawcą komórki rozrodczej w przypadku dziecka urodzonego w wyniku dawstwa partnerskiego w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji.

Okoliczność, że matka w tym okresie obcowała także z innym mężczyzną, może być podstawą do obalenia domniemania tylko wtedy, gdy z okoliczności wynika, że ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne.

Sądowego ustalenia ojcostwa może żądać dziecko, jego matka oraz domniemany ojciec dziecka. Matka ani domniemany ojciec nie mogą wytoczyć powództwa o ustalenie ojcostwa po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności. Jeżeli zaś dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, matka oraz domniemany ojciec mogą wytoczyć powództwo o ustalenie ojcostwa do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność.

Dziecko albo matka wytacza powództwo o ustalenie ojcostwa przeciwko domniemanemu ojcu, a gdy ten nie żyje - przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy. W razie śmierci dziecka, które wytoczyło powództwo, ustalenia ojcostwa mogą dochodzić jego zstępni.

Domniemany ojciec dziecka wytacza powództwo o ustalenie ojcostwa przeciwko dziecku i matce, a gdy matka nie żyje - przeciwko dziecku.

Uprawnienia prokuratora

Powództwo o ustalenie lub zaprzeczenie ojcostwa oraz ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa może wytoczyć także prokurator, jeżeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego. Jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, prokurator może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa oraz ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność. Wytoczenie przez prokuratora powództwa o zaprzeczenie ojcostwa oraz ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa nie jest dopuszczalne, jeżeli dziecko zmarło po osiągnięciu pełnoletności.

Test DNA

Obecna wiedza medyczna pozwala na ustalenie pochodzenia dziecka na podstawie porównania materiału genetycznego (potoczna nazwa: badanie - test DNA) dziecka, matki oraz domniemanego ojca. Test DNA pozwala na potwierdzenie lub wykluczenie ich pokrewieństwa. Jest to najbardziej skuteczna i zarazem pewna metoda ustalenia ojcostwa, ponieważ wyklucza ojcostwo ze 100% pewnością a potwierdza z prawdopodobieństwem 99,99 %, podobnie w przypadku ustalenia macierzyństwa.

Stąd też w wszystkich opisanych powyżej postępowaniach sądowych – ustalenie lub zaprzeczenie macierzyństwa, zaprzeczenie ojcostwa, ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa, ustalenie ojcostwa -  test DNA jest głównym dowodem na ustalanie pochodzenia dziecka, jeśli którakolwiek strona postępowania nie zgadza się z żądaniem pozwu. Nie zawsze istnieje konieczność przeprowadzenia tego dowodu – jeśli np. matka pozywa męża o zaprzeczenie ojcostwa dziecka pochodzącego z małżeństwa, a mąż uzna powództwo i potwierdzi, że nie jest ojcem, test DNA nie jest konieczny.

Zanim rodzic albo domniemany rodzic lub dziecko podejmie decyzję co do wystąpienia do sądu  z powyższym  powództwem, może rozważyć wykonanie testu DNA na prywatne zlecenie w placówce wykonującej tego typu badania genetyczne – koszt tego testu będzie dużo niszy, niż w przypadku gdy badanie DNA zostanie zlecone przez sąd. Nie należy podejmować pochopnych decyzji i mieć w szczególności na uwadze dobro dziecka.