Osoby, które ze względu na niski poziom dochodów, nie są w stanie opłacać czynszu (bądź innych kosztów utrzymania mieszkania) mogą podjąć starania o uzyskanie specjalnej pomocy finansowej w formie dodatku mieszkaniowego.

O dodatek mieszkaniowy mogą się ubiegać osoby, które:

• są najemcami oraz podnajemcami mieszkań,
• mieszkają w lokalach mieszkalnych, do których przysługuje im spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego,
• zajmują lokale mieszkalne w budynkach stanowiących ich własność,
• są właścicielami lokali mieszkalnych,
• mają tytuł prawny do zajmowanego lokalu mieszkalnego i ponoszą wydatki związane z jego zajmowaniem,
• zajmują lokal mieszkalny bez tytułu prawnego,  a oczekują na przysługujący im lokal zamienny albo socjalny.

Kryteriami przyznawania dodatku mieszkaniowego są dochód wspólnie zamieszkujących osób oraz powierzchnia mieszkania.

Za dochód na potrzeby ustalania prawa do dodatku mieszkaniowego uważa się dochód w rozumieniu art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Oznacza to między innymi, że do dochodu nie wlicza się na przykład świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, zasiłku dla opiekuna, zasiłku pielęgnacyjnego, zasiłku rodzinnego z dodatkami, świadczenia wychowawczego 800plus, świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, dodatku pielęgnacyjnego, świadczenia wspierającego.

O dodatek mieszkaniowy można się ubiegać, jeżeli w okresie 3 miesięcy poprzedzających datę złożenia wniosku o jego przyznanie średni miesięczny dochód przypadający na jednego członka gospodarstwa domowego wnioskodawcy nie przekroczył w gospodarstwie:

1) jednoosobowym - 40%,

2) wieloosobowym - 30%

- przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, obowiązującego w dniu złożenia wniosku.

Dochód z prowadzenia gospodarstwa rolnego ustala się na podstawie powierzchni gruntów w hektarach przeliczeniowych i przeciętnego dochodu z 1 ha przeliczeniowego.

Jeżeli średni miesięczny dochód na jednego członka gospodarstwa domowego jest nieco wyższy, nie zamyka to możliwości otrzymania dodatku mieszkaniowego – jeśli kwota nadwyżki nie przekracza wysokości dodatku, należny dodatek mieszkaniowy obniża się o tę kwotę.

Powierzchnia użytkowa mieszkania osoby, która ubiega się o dodatek mieszkaniowy, nie powinna przekroczyć określonego metrażu, który został zdefiniowany w  ustawie jako „powierzchnia normatywna”. Przepisy dopuszczają  możliwość przekroczenia  powierzchni normatywnej, ale nie więcej niż o 30 % (ile wynosi w takim przypadku maksymalna powierzchnia uprawniająca do dodatku mieszkaniowego podajemy poniżej) , albo o 50% pod warunkiem, że powierzchnia pokoi i kuchni w powierzchni całego lokalu nie przekracza 60% (gdy lokal ma bardzo duże przedpokoje, czy łazienkę).

Powierzchnia normatywna w przeliczeniu na liczbę członków gospodarstwa domowego nie może przekraczać:

• 35 m2 - dla 1 osoby;
• 40 m2 - dla 2 osób;
• 45 m2 - dla 3 osób;
• 55 m2 - dla 4 osób;
• 65 m2 - dla 5 osób
• 70 m2 - dla 6 osób, a w razie zamieszkiwania w lokalu mieszkalnym większej liczby osób dla każdej kolejnej osoby zwiększa się normatywną powierzchnię tego lokalu o 5 m2.

Normatywną powierzchnię lokalu mieszkalnego zwiększa się o 15  m kw., jeżeli w lokalu mieszka osoba niepełnosprawna poruszająca się na wózku lub osoba, której niepełnosprawność wymaga zamieszkiwania w oddzielnym pokoju.Osoba ubiegająca się o dodatek załatwia formalności w urzędzie gminy lub ośrodku pomocy społecznej.

W ciągu miesiąca od złożenia wniosku jest wydawana decyzja. Pracownicy ośrodka pomocy społecznej lub gminy mogą przed wydaniem decyzji przeprowadzić wywiad środowiskowy. Od decyzji negatywnej można złożyć odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego (za pośrednictwem organu, który wydał decyzję) zgodnie z pouczeniem zawartym na decyzji. Następnie jest możliwe odwołanie do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

Wnioskodawca powinien przechowywać przez okres 3 lat dokumenty potwierdzające wysokość dochodów wykazanych we wniosku, w celu ich udostępnienia na żądanie organu przyznającego dodatek mieszkaniowy.

Jeżeli lokal mieszkalny nie jest wyposażony w instalację doprowadzającą energię cieplną do celów ogrzewania, w instalację ciepłej wody lub gazu przewodowego z zewnętrznego źródła znajdującego się poza lokalem mieszkalnym, osobie uprawnionej do dodatku mieszkaniowego przyznaje się ryczałt na zakup opału stanowiący część dodatku mieszkaniowego.