Przez okres 52 tygodni można korzystać z płatnego urlopu związanego z przyjściem na świat dziecka. Na ten okres składają się obowiązkowy urlop macierzyński i urlop rodzicielski. Po upływie roku opieki nad dzieckiem, rodzic może wnioskować o urlop wychowawczy. Może też podzielić urlop na części - do ukończenia przez dziecko 6 roku życia. Odpowiadamy, czym różnią się urlop macierzyński, rodzicielski, wychowawczy. Jakie świadczenia przysługują w trakcie przebywania na urlopie po urodzeniu dziecka?  Co z w przypadku konieczności opieki nad dzieckiem po urlopie?  

Urlop macierzyński

W związku z urodzeniem dziecka przysługuje 20 tygodni płatnego urlopu macierzyńskiego, z czego 6 tygodni można wykorzystać jeszcze przed porodem, a kolejne – po przyjściu na świat dziecka (czas urlopu się wydłuża przy urodzeniu bliźniąt lub wieloraczków).

Jest to urlop obowiązkowy, ale możliwy jest wcześniejszy powrót mamy do pracy, po upływie 14 tygodni, pod warunkiem, że pozostałą część urlopu, czyli 6 tygodni wykorzysta tata dziecka (powinien być zatrudniony na podstawie umowy o pracę). W przypadku przejęcia części urlopu macierzyńskiego oboje rodzice muszą złożyć pisemny wniosek – mama w terminie nie krótszym niż 7 dni przed przystąpieniem do pracy, a tata w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu. 

Jeżeli mama dziecka legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, to po wykorzystaniu, co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu. Rezygnacja jest możliwa pod warunkiem, że pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzysta pracownik - ojciec wychowujący dziecko albo pracownik - inny członek najbliższej rodziny.

Urlop rodzicielski

Bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego, rodzice mają prawo do 32 tygodni płatnego urlopu rodzicielskiego udzielanego jednorazowo albo w częściach, do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 lat.  Urlop w takim wymiarze przysługuje łącznie oboju rodzicom dziecka. To oznacza, że mogą się podzielić się urlopem między sobą, mogą też wziąć urlop tym samym czasie, jednak wtedy wyniesie on tylko 16 tygodni.

Aby skorzystać z urlopu podzielonego na części, należy bezpośrednio po urlopie macierzyńskim wykorzystać pierwszą część urlopu rodzicielskiego trwającą minimum 6 tygodni (w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie), inaczej urlop przepadnie. Każda następna część urlopu rodzicielskiego nie może być krótsza niż 8 tygodni.

Wniosek o udzielenie „odroczonego” urlopu rodzicielskiego należy złożyć najpóźniej do 21 dni przed jego planowanym rozpoczęciem. Pracodawca nie może odmówić udzielenia tego urlopu.

Urlop wychowawczy

Rodzic zatrudniony przez co najmniej 6 miesięcy (do tego okresu wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia) ma prawo bezpłatnego do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 36 miesięcy.- więcej informacji w dziale Urlop i zasiłek wychowawczy. 

Wynagrodzenie w czasie urlopów związanych z rodzicielstwem

W czasie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego pensję zastępuje zasiłek macierzyński.  Wysokość tego świadczenia jest uzależniona od sposobu wnioskowania o urlop.  W przypadku, gdy zostanie złożony jeden łączny wniosek o oba urlopy w tzw. trybie "z góry" w terminie do 21 dni po porodzie, to przez okres 52 tygodni przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru wynagrodzenia. Jeżeli wniosek będzie składany sukcesywnie, to w trakcie urlopu macierzyńskiego zasiłek wyniesie 100%, a w trakcie urlopu rodzicielskiego 60% podstawy wymiaru wynagrodzenia.

Urlop wychowawczy jest bezpłatny. Rodzic przebywający na urlopie, który ma przyznane świadczenia rodzinne otrzyma przez pewien okres czasu dodatek wychowawczy w wysokości 400 zł miesięcznie. Więcej informacji w dziale urlop i dodatek wychowawczy. 

Urlop ojcowski

Pracownik - ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia albo do upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia. W przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, prawo to przysługuje nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia.

Urlop ojcowski ma wymiar 2 tygodni i może być wykorzystany jednorazowo albo podzielony na 2 części, z których każda trwa tydzień.

Urlop jest udzielany na pisemny wniosek pracownika - ojca wychowującego dziecko, składany w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Pracodawca ma obowiązek udzielenia urlopu ojcowskiego.