Zasiłek dla opiekuna przysługuje osobom, które z dniem 1 lipca 2013 r. na skutek zmiany przepisów utraciły prawo do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z wygaśnięciem z mocy prawa decyzji przyznającej prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Poniższe opracowanie dotyczy stanu prawnego obowiązującego do dnia 31 grudnia 2023 r.

Z dniem 1 stycznia 2024 r. weszła w życie ustawa o świadczeniu wspierającym, która wykreśliła zasiłek dla opiekuna z katalogu świadczeń dostępnych opiekunom.

W sprawach o zasiłek dla opiekuna, do którego prawo powstało do dnia 31 grudnia 2023 r., stosuje się przepisy dotychczasowe. Opiekunowie, którzy przed 1 stycznia 2024 r. mieli przyznane  prawo  do zasiłku dla opiekuna bądź prawo to zostało przyznane po 1 stycznia 2024 r. na dotychczasowych zasadach, zachowują prawo do zasiłku na zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r., nie dłużej jednak niż do końca okresu, na który prawo zostało przyznane. Warunkiem zachowania prawa do zasiłku jest złożenie wniosku o nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin ważności dotychczasowego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenia o niepełnosprawności, a następnie złożenie wniosku o ustalenie prawa do zasiłku dla opiekuna.

Wypłata zasiłku dla opiekuna zostanie natomiast wstrzymana, jeżeli osoba wymagająca opieki lub osoba uprawniona do jej reprezentowania złożyła wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wspierającego. Więcej na ten temat w opracowaniu dotyczącym świadczenia wspierającego.

Zasady pobierania zasiłku dla opiekuna

Zasiłek dla opiekuna z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje osobom, które złożyły wniosek o to świadczenie do dnia 15 września 2014 r. Prawo do tego świadczenia może być przyznane również po tym terminie - w kontynuacji świadczenia (jeśli orzeczenie o stopniu niepełnosprawności osoby nad która jest sprawowana opieka było wydane czas określony).

Zasiłek dla opiekuna przysługuje w wysokości  620 zł miesięcznie, niezależnie od wysokości dochodów w rodzinie.

Osoby, które pobierały zasiłek dla opiekuna, w przypadku śmierci osoby, nad którą sprawowały opiekę mogą ubiegać się o zasiłek dla bezrobotnych lub świadczenie przedemerytalne.

W przypadku wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności na czas określony prawo do zasiłku dla opiekuna ustala się do ostatniego dnia miesiąca, w którym upływa termin ważności orzeczenia.

W przypadku upływu terminu, na który została wydana decyzja, w związku z utratą ważności orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, prawo do zasiłku dla opiekuna, w związku z uzyskaniem nowego orzeczenia, ustala się na wniosek. W tej sytuacji, prawo do zasiłku przysługuje, jeżeli wniosek o ustalenie prawa do zasiłku dla opiekuna został złożony w okresie 3 miesięcy, licząc od dnia wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności -  wówczas prawo do zasiłku dla opiekuna ustala się, począwszy od miesiąca, w którym złożono wniosek o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności.

Przedłużenie ważności orzeczeń w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii COVID-19 – patrz dział Ogólne zasady orzekania o niepełnosprawności

Jednak zamiast wniosku o prawo do zasiłku dla opiekuna na kolejny okres, osoba sprawująca opiekę może wystąpić o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego.

Z praktyki Ośrodka Poradnictwa SPES 

Jak zamienić zasiłek dla opiekuna na świadczenie pielęgnacyjne? 

Opiekunowie dorosłych osób niepełnosprawnych mają możliwość otrzymania uprawnienia do świadczenia pielęgnacyjnego, które jest  bardziej korzystne finansowo niż zasiłek dla opiekuna. Podstawą prawną do złożenia wniosku o świadczenie pielęgnacyjne jest wyrok Trybunału Konstytucyjnego  z dnia  21 października 2014 r., sygn. akt: K 38/13 stwierdzający, że art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad dorosłą osobą niepełnosprawną ze względu na moment powstania niepełnosprawności, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji.  

Po pierwsze, należy złożyć wniosek o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Do wniosku dołączyć oświadczenie o rezygnacji z dotychczas pobieranego świadczenia w dacie przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, pamiętając o klauzuli odpowiedzialności karnej za składanie fałszywego oświadczenia. Dzięki temu powodem odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego nie będzie fakt pobierania dwóch świadczeń równocześnie.

Po drugie, gdy zostanie wydana decyzja odmawiająca przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, należy złożyć od niej odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego z zachowaniem 14 dniowego terminu na złożenie odwołania. Nie spotkaliśmy się w ostatnim czasie z sytuacją, aby Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję wydaną na podstawie niekonstytucyjnego przepisu ustawy o świadczeniach rodzinnych, czyli odmówiło przyznania świadczenia pielęgnacyjnego osobie pobierającej dotychczas zasiłek dla opiekuna.   

Zalecamy jednak, aby w sporządzeniu odwołania i w całym przebiegu sprawy skorzystać z bezpłatnej pomocy prawnej.

Nasze doświadczenia w udzielaniu pomocy w przywróceniu świadczenia pielęgnacyjnego opisujemy w publikacji Zmiana zasiłku dla opiekuna na świadczenie pielęgnacyjne.

Więcej informacji można znaleźć w dziale świadczenie pielęgnacyjne, gdy omawiamy rozstrzygnięcia  sądowe istotne w sytuacjach, w których zgodnie z przepisami ustawy o świadczeniach rodzinnych świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje.