Aktualizacja poradnika "Twoje Prawa" (2004-12-29)

W dniu 29.12.2004 r. wykonaliśmy aktualizację poradnika "Twoje Prawa", który w naszej ocenie uwzględnia stan prawny na dzień 30 listopada 2004 r.

Zakres zmian

Bariery architektoniczne 

Zmiana w zakresie określenia rodzajów zadań powiatu, które mogą być finansowane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych:

1. Nie można już uzyskać dofinansowywania do likwidacji barier urbanistycznych, a bariery architektoniczne mogą być dofinansowane tylko w związku z indywidualnymi potrzebami osób niepełnosprawnych. Tak więc o dofinansowanie (w zakresie zadań powiatu) nie mogą występować osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej.
2. Nie ma terminu do którego w danym roku trzeba złożyć wniosek o dofinansowanie likwidacji barier architektonicznych, można więc go składać w każdym czasie.

Edukacja

Uzupełniono dział o informacje dotyczące możliwości uzyskania pomocy finansowej na potrzeby edukacyjne: stypendia ze środków krajowych i Unii Europejskiej oraz kredyty studenckie

Lokale mieszkalne

Od 1 stycznia 2004 roku wypłata dodatków mieszkaniowych jest zadaniem własnym gminy. Rada gminy, w drodze uchwały, może podwyższyć lub obniżyć, nie więcej niż o 20 punktów procentowych, wysokość wskaźników procentowych, określających wysokość dodatku mieszkaniowego. Tak więc wysokość dodatku mieszkaniowego za taki sam lokal w różnych częściach kraju może być różna w zależności od zasobności gminy.

Łączność

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 22 stycznia 2004 w sprawie katalogu usług powszechnych oraz szczegółowych wymagań dotyczących świadczenia usług powszechnych (Dz.U.04.16.158) rozszerzyło zakres usług telekomunikacyjnych o charakterze powszechnym wprowadzając m.in. obowiązek sporządzenia, na żądanie osoby z dysfunkcją narządu wzroku, faktury w języku Braille'a.

Orzekanie

1. w zasadach orzekania o stopniu niepełnosprawności wprowadzono standardy orzekania znacznego, umiarkowanego i lekkiego stopnia niepełnosprawności,
2. wprowadzono listę chorób, które mogą spowodować naruszenie sprawności organizmu kwalifikujące do orzeczenia niepełnosprawności np. nie ma już ogólnej kategorii – nowotwory, a pojawiły się nowotwory konkretnych układów i stopień zaawansowania choroby który daje możliwość orzeczenia niepełnosprawności. Pojawiła się również nowa kategoria naruszenia sprawności organizmu kwalifikująca do orzeczenia stopnia niepełnosprawności - znaczny stopień zeszpecenia powodujący stałe ograniczenia w kontaktach międzyludzkich, jak i pracy zawodowej,
3. wprowadzono obowiązek tworzenia przy każdym zespole ds. orzekania punktów, w których można uzyskać informacje dotyczące zasad orzekania o stopniu niepełnosprawności.

Podatki

1. Limity dotyczące odliczeń na cele rehabilitacyjne - pozostają za rok podatkowy 2004 w zasadzie bez zmian: zmienia się jedynie limit odliczeń za zakup leków. Za rok 2003 można było odliczyć wydatki na leki, które wyniosły w danym miesiącu ponad 152 zł. W roku podatkowym 2004 limit jest korzystniejszy – można odliczyć wydatki na leki, które w danym miesiącu wyniosły ponad 100 zł.
2. Począwszy od roku podatkowego 2004 odliczenia za kolonie i obozy dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz dla dzieci osób niepełnosprawnych, są możliwe jedynie w przypadku, gdy osoby te nie ukończyły 25 roku życia (dotąd nie było limitu wieku).
3. Zmniejszono, od roku podatkowego 2004, katalog placówek, w których koszty pobytu osoby niepełnosprawnej podlegają odliczeniu. Obecnie w katalogu znajdują się wyłącznie placówki o charakterze ściśle medycznym (ustawodawca powołuje dosłownie brzmienie placówek stosowane w ustawie o zakładach opieki zdrowotnej). Usunięto z katalogu placówki „szkolno-wychowawcze” i „leczniczo-wychowawcze”.
4. W katalogu wydatków na cele rehabilitacyjne, podlegających odliczeniu, ustawodawca sprecyzował pojęcie „sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności” poprzez zaznaczenie, iż nie może to być „sprzęt gospodarstwa domowego”.
5. W roku podatkowym 2004 znika znaczna część ulg i odpisów podatkowych (ogólnych, dotyczących nie tylko osób niepełnosprawnych), dotyczy to m.in.: odpłatnego kształcenia w szkołach wyższych, zakupu przyrządów i pomocy naukowych, programów komputerowych oraz wydawnictw fachowych bezpośrednio związanych z wykonywanym zawodem i wykonywaną pracą, odliczeń na dojazdy dzieci do szkół zamiejscowych.
6. Pojawia się (od roku podatkowego 2004) nowe odliczenie od podatku umożliwiające przekazanie organizacji pozarządowej posiadającej status organizacji pożytku publicznego 1% należnego fiskusowi podatku.
7. Zmianie uległy zasady odliczania od dochodu darowizn przekazywanych organizacjom pozarządowym. Odliczenia za rok podatkowy 2004 można dokonać jeśli obdarowana organizacja pozarządowa musi prowadziła działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych określonych w ustawie o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Ponadto, maksymalnie można odliczyć 350,00 zł

Pomoc społeczna

1. Od końca 2003 r. renta socjalna, wypłacana do tej pory przez Ośrodek Pomocy Społecznej, jest świadczeniem wypłacanym przez ZUS. Nowe uregulowania dotyczące renty socjalnej w dziele Renty
2. Od maja 2004 r. obowiązuje nowa ustawa o pomocy społecznej. Pomoc społeczna wypłaca trzy zasiłki: stały, okresy i celowy dla osób i rodzin, które nie są w stanie zaspokoić podstawowych potrzeb życiowych, a ich dochód nie przekracza kryterium dochodowego, liczonego w nowy sposób.Aby otrzymać zasiłek stały (który wcześnie nazywał się zasiłkiem stałym wyrównawczym) trzeba być całkowicie niezdolnym do pracy z powody wieku lub niepełnosprawności. Oznacza to, że trzeba legitymować się znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności (lub orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS o całkowitej niezdolności do pracy lub o całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji) lub ukończyć 60 lat (kobieta) i 65 lat (mężczyzna).
3. Ustawa wprowadza nowy sposób liczenia kryterium dochodowego. Dla osoby samotnie gospodarującej jest to 461 zł, a dla rodziny iloczyn ilości osób w rodzinie i kwoty 316 zł.
4. Ustawa uchyla zasiłki macierzyńskie: okresowy i jednorazowy, zasiłek stały gwarantowany, zasiłek stały ze składką emerytalno-rentową dla niepracującej osoby opiekującej się niepełnosprawnym dzieckiem.
5. W miejsce zasiłków macierzyńskich (okresowego i jednorazowego) wprowadzono dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu urodzenia dziecka - patrz Zasiłki
6. Zasiłek stały gwarantowany wypłacany przez ośrodki pomocy społecznej został zastąpiony dodatkiem do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych - patrz Zasiłki
7. Zasiłek stały ze składką emerytalno-rentową dla niepracującej osoby opiekującej się niepełnosprawnym dzieckiem został zastąpiony świadczeniem pielęgnacyjnym - patrz Zasiłki
8. Zmieniły się zasady opłacania składki emerytalno-rentowej dla osoby rezygnującej z zatrudnienia w celu sprawowania opieki nad ciężko chorym członkiem rodziny. Konieczność sprawowania opieki stwierdza lekarz ubezpieczania zdrowotnego w zaświadczeniu wydanym nie wcześniej niż na 14 dni przed złożeniem wniosku o przyznanie świadczenia. Podstawą wymiaru składek jest kwota kryterium dochodowe na osobę w rodzinie.
9. Ustawa określa zadania pracownika socjalnego i zasady, którymi powinien się kierować.

Praca

Zmiany dotyczące udzielania przez pracodawcę pracownikowi z orzeczonym umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym. Aktualnie łączny wymiar urlopu dodatkowego oraz zwolnienia od pracy w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym nie może przekroczyć 21 dni roboczych w roku kalendarzowym.

Programy celowe PFRON

Usunięto błędny zapis dotyczący programu „Pegaz”. W obszarze C jego beneficjantami mogą być osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności lub z orzeczeniem równoważnym (w przypadku dzieci do 16 roku życia wystarczy orzeczenie o niepełnosprawności), a nie jak podaliśmy również z umiarkowanym.

Rehabilitacja i leczenie

Zmiana wybranego przez siebie lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub lekarza rodzinnego może nastąpić 2 razy w ciągu roku bez ponoszenia za to opłat.

Zmieniły się dane adresowe Biura Rozliczeń Międzynarodowych oraz formularz wniosku, który można znaleźć na stronie internetowej Biura. 

Renty

1. Dodano informacje na temat renty szkoleniowej oraz renty socjalnej
2. Renta socjalna przestała być świadczeniem wypłacanym przez pomoc społeczną, jest ona świadczeniem wypłacanym i przyznawanym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (orzeczeniem wiążącym jest orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS, a nie jak było do tej pory orzeczenie Powiatowych Zespołów ds. Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności)
3. Zasadnicza zmiana polega na tym, że aby otrzymać rentę socjalną należy wykazać, że całkowita niezdolność do pracy jest skutkiem naruszenia sprawności organizmu, które powstało przed ukończenie 18 roku życia, w trakcie nauki w szkole do ukończenia 25 roku życia lub w czasie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.Np. z wnioskiem o rentę występuje osoba 50-letnia mająca problemy z poruszanie się. W wieku 17 lat uległa wypadkowi samochodowemu. Jeżeli lekarz orzecznik ZUS uzna, że jej kłopoty ze zdrowiem dają możliwość orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz owa niezdolność jest konsekwencją wypadku samochodowego, któremu ta osoba uległa w wieku 17 lat, wówczas ma ona prawo do renty socjalnej.
4. Rentę socjalną nadal można pobierać wraz z rentą rodzinną. Teraz jednak łączna ich kwota nie może przekraczać 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, a nie jak poprzednio 200% renty socjalnej.
5. Kwota renty socjalnej została opodatkowana, oznacza to, że osoby ją pobierające mogą korzystać z odliczeń podatkowych - zobacz Podatki
6. Osobom uprawnionym do renty socjalnej przed dniem wejścia w życie ustawy o rencie socjalnej na podstawie ustawy o pomocy społecznej, renta socjalna przysługuje w wysokości i na zasadach określonych w ustawie o rencie socjalnej.
7. Orzeczenia o stopniu niepełnosprawności oraz orzeczenia komisji lekarskiej do spraw inwalidztwa i zatrudnienia o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów wydane przed dniem wejścia w życie ustawy o rencie socjalnej i uprawniające do renty socjalnej na podstawie ustawy o pomocy społecznej stanowią podstawę do przyznania renty socjalnej w wysokości i na zasadach określonych w ustawie o rencie socjalnej. Renta jest wtedy wydawana na okres ważności orzeczenia (stare orzeczenia zachowują ważność).
8. Od 1 stycznia 2005 r. zmieniają się zasady odwoływania się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie przyznania renty: do tej pory nie można było się odwoływać od decyzji lekarza orzecznika ZUS, ale dopiero od decyzji ZUS. Od 1 stycznia 2005 r. jeśli nie zgadzamy się z oceną naszego stanu zdrowia dokonaną przez lekarza orzecznika musimy wnieść sprzeciw w terminie 14 dni od otrzymania orzeczenia lekarza orzecznika do komisji lekarskiej; jeśli komisja podtrzyma stanowisko lekarza orzecznika możemy się odwołać do sądu (na zasadach dotąd obowiązujących). Chcąc przed sądem kwestionować decyzję lekarza orzecznika, która była podstawą wydania decyzji ZUS nie można pominąć komisji lekarskiej; jeśli to zostanie zaniedbane sąd odrzuci takie odwołanie.

Transport

1. Zmiana ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych zlikwidowała ulgę w opłatach dla inwalidów wojennych za wydanie dowodu i tablic rejestracyjnych. Ponadto została zmieniona ulga przy przejazdach środkami publicznego transportu kolejowego (PKP) w 1 i 2 klasie pociągów oraz w komunikacji autobusowej zwykłej, przyśpieszonej i pospiesznej (PKS) przewidziana dla opiekuna towarzyszącego w podróży inwalidzie wojennemu lub wojskowemu zaliczonemu do I grupy z 78% do 95%.
2. Natomiast zmiana ustawy o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego rozszerzyła zakres stosowania ulgi 78% dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz ich opiekuna obejmując nią przejazdy również na lub z turnusu rehabilitacyjnego.
3. Uzupełniliśmy informacje o 49% uldze dla osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności przy przejazdach pociągami osobowymi oraz autobusami w komunikacji zwykłej na podstawie biletów jednorazowych, która przez nasze niedopatrzenie nie pojawiła się przy poprzedniej aktualizacji.
4. W dziale „Karta parkingowa” rozszerzono pkt. 2 zamieszczając informacje, wynikające ze zmiany ustawy o ruchu drogowym, o możliwości niestosowania się do niektórych znaków drogowych dotyczących zakazu ruchu lub postoju również przez pracowników zajmujących się opieką, rehabilitacją lub edukacją osób niepełnosprawnych pozostających pod opieką tych placówek.
5. Zgodnie z aktualnie obowiązującą ustawą o rehabilitacji i zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie można uzyskać ze środków PFRON dofinansowania, w ramach likwidacji barier transportowych.
6. Ustawa o świadczeniach rodzinnych, która weszła w życie od 1 maja 2004 r. nie przewiduje możliwości pobierania dodatków rodzinnych na współmałżonka powodując tym samym, iż z uprawnienia do dwóch przejazdów w roku środkami transportu publicznego kolejowego (PKP) pociągiem osobowym, pośpiesznym i ekspresowym z ulgą 37%  mogą korzystać tylko renciści i emeryci. (wcześniej również współmałżonkowie, na których pobierane były dodatki rodzinne). 

Zasiłki

Dodano informacje o uprawnieniu do emerytury dla osób, które pobierały zasiłek stały ze składką emerytalno-rentową dla niepracującej osoby opiekującej się niepełnosprawnym dzieckiem i ukończyły 45 rok życia przed 1 stycznia 1999 roku.

Od 1 maja 2004 r zaczął obowiązywać nowy system świadczeń rodzinnych zamiast szeregu różnych, niezależnych od siebie zasiłków i świadczeń. Przestały obowiązywać: ustawa z dnia 18 lipca 1974 r. o funduszu alimentacyjnym (Dz.U.91.45.200 z późn. zm.), ustawa z dnia 1 grudnia 1994 r. o zasiłkach rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych (Dz.U.98.102.651 z późn. zm.), niektóre przepisy ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz.U.98.64.414 z późn. zm.).

Uległ likwidacji Fundusz Alimentacyjny, który wypłacał alimenty osobom, które miały je przyznane postanowieniem sądu, a nie otrzymywały ich ze względu na niewypłacalność osoby zobowiązanej do płacenia alimentów. Zlikwidowano: zasiłek wychowawczy, zasiłek stały gwarantowany, zasiłek stały ze składką emerytalno-rentową dla niepracującej osoby opiekującej się niepełnosprawnym dzieckiem.

Na nowy system składają się: zasiłek rodzinny, specjalne dodatki do zasiłku rodzinnego oraz świadczenia opiekuńcze.

Od 1 maja 2004 r.:

1. Zasiłku rodzinnego nie można już pobierać na małżonka. Zmienił się wiek dziecka na które można uzyskać zasiłek rodzinny, do 18 roku życia dziecka lub do ukończenia nauki w szkole, jednak nie dłużej niż do ukończenia 21. roku życia, albo 24 roku życia, jeżeli kontynuuje naukę w szkole, pod warunkiem, że ma orzeczony umiarkowany lub znaczny stopień niepełnosprawności. Zmienia się kwota zasiłku oraz wysokość dochodu uprawniająca do jego pobierania. Kryterium dochodowe to 504 zł netto na osobę w rodzinie, a gdy członkiem rodziny jest dziecko z orzeczoną niepełnosprawnością lub z orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności 583 zł netto. Wysokość zasiłku rodzinnego jest uzależniona od wieku dziecka i wynosi:44,00 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia;56,00 zł na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 18 roku życia;65,00 zł na dziecko w wieku powyżej 18 roku życia do ukończenia 24 roku życia.
2. Zasiłek wychowawczy został zastąpiony dodatkiem do zasiłku rodzinnego w tytułu korzystania z urlopu wychowawczego.
3. Zamiast zasiłku stałego ze składką emerytalno-rentową dla niepracującej osoby opiekującej się niepełnosprawnym dzieckiem wprowadzono świadczenie pielęgnacyjne.
4. Osoby, które miały zasądzone alimenty a pobierały je z Funduszu Alimentacyjnego ze względu na niewypłacalność osoby zobowiązanej do płacenia alimentów mogą starać się o dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka.
5. Zasiłek stały gwarantowany wypłacany przez ośrodki pomocy społecznej zastał zastąpiony przez dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka do 7 lat i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych. Od tego dodatku nie będzie już opłacana składka na ubezpieczenie społeczne.
6. W ustalaniu prawa do zasiłku pielęgnacyjnego zasadnicza zmiana dotyczy osób niepełnosprawnych w wieku powyżej 16 roku życia. Do tej pory zasiłek pielęgnacyjny mogły otrzymywać osoby legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 20 roku życia. Od 1 maja 2004 r. jeżeli niepełnosprawność w stopniu umiarkowanym powstanie do 21 roku życia.
7. Zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie przebywającej w rodzinie zastępczej lub w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie, jeżeli pobyt osoby i udzielane przez te instytucje świadczenia częściowo lub w całości są finansowane z budżetu państwa lub Narodowego Funduszu Zdrowia.
8. Ponadto pojawiają się  nowe świadczenia, dodatki do zasiłku rodzinnego z tytułu: edukacji i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego, rozpoczęcia roku szkolnego, podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania.
9. Nie można łączyć ze sobą dodatku z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty zasiłku dla bezrobotnych z dodatkiem z tytułu samotnego wychowywania dziecka oraz ze świadczeniem pielęgnacyjnym. W razie zbiegu uprawnień do tych świadczeń należy wybrać jedno z nich.